سومین دوره جشنواره آهنگسازی استاد روح الله خالقی شب گذشته با معرفی برگزیدگان رشته های مختلف و با تقدیم نشان ویژه این جشنواره به استاد فرهاد فخرالدینی با حضور جمعی از هنرمندان، مسئولان فرهنگی و علاقمندان شب گذشته در تالار رودکی به کار خود پایان داد.

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی موسیقی ایران، در این مراسم میلاد کیایی، مینا افتاده، بابک رضایی(مدیرکل دفتر موسیقی)،اسحاق شکری(مدیرعامل انجمن موسیقی) ،محمد الهیاری(مدیرعامل بنیاد رودکی) و کیوان ساکت، میرعلیرضا میرعلینقی، بابک خضرایی، محمدرضا فیاض، محمدرضا تفضلی، علی اکبر قربانی و پویا سرایی (اعضای هیئت داوران جشنواره) حضور داشتند.

در ابتدای این مراسم، محمدرضا عزیزی، دبیر سومین جشنواره آهنگسازی خالقی با اشاره به دشواری های برگزاری این جشنواره گفت: در این سه دوره، یاد گرفته‌ام که موسیقی اگر قرار است بماند، باید شریف باشد. و این شرافت فقط در نُت‌ها نیست؛ در رفتار ماست، در نگاه ما به شاگردان، در نوع ارتباطمان با مردم، در رعایت حق دیگران، در لبخند، در انصاف، و حتی در سکوت.

*محمدرضا عزیزی:جایزه خالقی هرگز برای رقابت نبوده است.ما نیامده‌ایم تا برنده و بازنده بسازیم

وی افزود: من از همین تریبون، در برابر نام روح‌الله خالقی، سر تعظیم فرود می‌آورم و از استادش علی نقی وزیری یاد می‌کنم و به روح بلند ابوالحسن صبا درود می‌فرستم و نمی‌توانم از داود پیرنیا و حسین گل کلاب یاد نکنم.

او گفت: خالقی هرگز دنبال محبوبیت زودگذر نبود، دنبال به اصطلاح «ترند شدن» در زمانه‌ی خودش نبود. آنطور که فرهاد فخرالدینی می‌گفت او حتیدر سال‌‌های اول تاسیس هنرستان موسیقی، خودش با دستانِ مهربانش آن محل آغازینِ تحصیل موسیقی را آب و جارو می‌کرد! تنها عشق به هنر موسیقی ایرانی بود که برایش اهمیت داشت؛ چنانکه این عشق و فروتنی، در  خط به خطِ کتاب مهم‌اش؛ سرگذشت موسیقی نمود‌ پیدا کرده است، او که برنامه‌ی ساز و سخن را در زمانه‌ای تولید می‌کرد که پادکست ساختن مُد نبود! خالقی، آهنگسازی عاشق بود؛ عشقی به میهنش و مردمیکه ۸۱ سال ای ایران او را عاشقانه زمزمه می‌کنند. ‌

این آهنگساز و رهبر ارکستر افزود: جایزه خالقی هرگز برای رقابت نبوده است.ما نیامده‌ایم تا برنده و بازنده بسازیم؛آمده‌ایم تا در کنار هم بایستیم و یاد بگیریم که موسیقی، هرگز میدان مسابقه نیست،بلکه میدان گفت‌وگو و همدلی است. همان که خالقی ‌و خالقی‌ها میان ساز و انسان، میان علم و احساس، میان میهن‌دوستی و هنر برقرار کردند.

محمدرضا عزیزی گفت: در میان تمام دشواری‌ها، در کشوری که گاهی هنر، سخت‌ترین راه است، در روزگار بی‌آبی و فشار اقتصادی و ناامیدی‌هایفراوان هنوز جوانانی داریم که ساز دستشان است، نه از برای دیده شدن، بلکه از برای زنده ماندنِ صدا. در طول این سه سال، حامیان و همراهان بزرگی کنارم بودند؛ استادان و هنرمندان گران‌قدر، از نوازنده تا منتقد، از پژوهشگر تا خواننده.

دبیر جشنواره آهنگسازی خالقی گفت: اما بزرگ‌ترین حمایت، از جانب جوانانی بود که با شوق و صداقت اثر نوشتند، ساز زدند، تمرین کردند، و هنوز هم با همه‌ی سختی‌ها باور دارند که هنر ماندگار هنر تداوم و پیوستگی است. و من باور دارم تا وقتی چنین نسلی داریم، موسیقیایرانی، هرگز خاموش نمی‌شود. من همینجا قول می‌دهم که تا آخر، تا جایی که نفسم برسد، نام خالقی را نه به عنوان یک برند یا لوگو، بلکه به عنوان نمادی شریف در موسیقی ایران نگاه دارم و از هیچ تلاشی برایایجاد سازوکاری برای ادامه‌ی این مسیر به دست اهل دل و اندیشه در آینده دریغ ننمایم.

او در انتهای سخنانش یاد آور شد: در پایان، اجازه بدهید بگویم که جایزه خالقی، هراندازه که کوچک باشد، نوری از امید است؛ امید به نسلی که هرچه دوید به سوی آرزو‌هایش، از آرزوهایش دورتر شد؛ نسلیکه می‌خواهد فروتن باشد، شریف باشد، و در عین حال جسارت گفتن و نواختن داشته باشد.

*حسین علیزاده: خالقی به نقش اجتماعی و فرهنگی موسیقی در جامعه فکر می‌کرد

پس از این سخنان پیام حسین علیزاده، استاد موسیقی ایرانی پخش شد. علیزاده در پیامی که برای جشنواره ارسال کرده بود گفت: من خوش‌شانس بودم که با این انسان آشنا شدم؛ هر چند هنگامی که روح الله خالقی درگذشت، تازه دوران تحصیلم را آغاز کرده بودم اما ارتباطم با گلنوش خالقی فرزند این استاد ادامه داشت.

وی گفت: خوشحال هستم که همیشه در شرایطی که موسیقی ایران در فشار قرار دارد، دلسوزانی هستند که می‌توانند شرایطی بیافرینند تا نام و یاد بزرگان جاودانه بماند. ابتکار برگزاری این جشنواره و تغییراتی که در آن صورت گرفته، مهم و ارزشمند است.

علیزاده افزود: روح‌الله خالقی شخصیتی بسیار بزرگ و تأثیرگذار در موسیقی ایران بود. او یک روشنفکر بود؛ در دوره‌ای بسیار مهم از تاریخ موسیقی ایران که هر کس وارد این عرصه می‌شد، اگر ذهنی باز و روشن نداشت، نمی‌توانست تأثیری ماندگار بگذارد. خالقی تنها یک موسیقیدان نبود بلکه به نقش اجتماعی و فرهنگی موسیقی در جامعه نیز فکر می‌کرد.

این آهنگساز با اشاره به نقش خالقی در دوران طلایی رادیو اظهارداشت: درخشان‌ترین دوران موسیقی ایران در رادیو رقم خورد و خالقی در آن نقش بسیار مهمی داشت. این هنرمند سرمشق بزرگی بود که نشان داد چگونه می‌توان موسیقی ایرانی را مردمی کرد، بدون آنکه از ارزش هنری آن کاسته شود. هنرمندان برجسته‌ای که در رادیو کار می‌کردند، با هدایت او توانستند موسیقی را در سطح مردم گسترش دهند و در عین حال اصالت و کیفیت را حفظ کنند.

وی با قدردانی از برگزارکنندگان سومین «جایزه ملی آهنگسازی استاد روح‌الله خالقی» گفت: هویت ایرانی باید در چنین رویدادهایی حفظ شود به خصوص برای نسل جوان که شاید شناخت کمتری از ریشه‌های موسیقی ایرانی داشته باشند. اگر هر آنچه در ایران با ارزش و اصیل است، به‌ خوبی ارایه شود، می‌تواند در برابر جریان‌های سطحی بایستد و اعتماد به‌ نفس هنری را بازگرداند.

*بابک خضرایی: نام و یاد ایران در آثار خالقی جاری است

در ادامه مراسم بابک خضرایی، پژوهشگر موسیقی و رئیس دانشکده موسیقی دانشگاه هنر ایران و داور بخش پژوهش سومین «جایزه ملی آهنگسازی استاد روح‌الله خالقی» با بررسی و مرور رویکردهای مختلف نسبت به فرهنگ و موسیقی غرب در ایران اظهارداشت: پس از مشروطه، گروهی از ایرانیان با نگاهی باز به جهان، دستاوردهای فرهنگی غرب را نه به‌ عنوان تهدید بلکه به‌ عنوان بخشی از میراث بشری مورد توجه قرار دادند.

وی گفت: در کنار این گروه، دسته‌ای دیگر نیز بودند که گمان می‌کردند تنها راه پیشرفت ایران، تقلید کامل از غرب است اما این نگاه، خیلی زود نادرستی خود را نشان داد و حتی خود غربی‌ها هم به ایرانیان یادآور شدند که نباید فرهنگ چند هزار ساله‌شان را از دست بدهند.

خضرائی افزود: در این میان، دسته سومی از اندیشمندان و هنرمندانی با انگیزه‌ میهن‌دوستی، به بهره‌گیری از دستاوردهای غربی برای پیشرفت ایران پرداختند، به عنوان مثال، عباس‌میرزا برای جبران شکست‌های نظامی، به آموزش و کسب دانش جدید روی آورد و کمال‌الملک تکنیک‌های نقاشی غربی را برای اعتلای هنر ایران به کار گرفت.

این استاد دانشگاه بیان کرد: روح‌الله خالقی نیز از موسیقی اروپایی برای رشد موسیقی ملی ایران بهره گرفت و در تمام آثارش، نام و یاد ایران جاری است. خالقی هرگز در پی تقلید صرف از غرب نبود، او می‌خواست موسیقی را در خدمت وطن قرار دهد.

خضرائی گفت: در آثار خالقی، از «سرگذشت موسیقی ایران» تا قطعه‌ «ای ایران»، روح وطن‌دوستی وجود دارد حتی در تنظیم‌های ارکسترال او که از الگوهای غربی بهره می‌برد، شنونده دیگر صدای غرب نمی‌شنود بلکه آثار و ادبیات ایران را می‌شنود. جمله‌ کلیدی خالقی در اثر «ای ایران»، «مهرت از دل کی برون کنم؟» است؛ تأکید بر عشق و وفاداری به میهن، محور اصلی پیام است و همه تلاش‌های خالقی برای اعتلای موسیقی ملی بود.

*فرهاد فخرالدینی: خالقی جایگاه ویژه‌ای در تاریخ موسیقی ایران داشت

در ادامه مراسم نیز پیامی از فرهاد فخرالدینی، استاد پیشکسوت آهنگسازی و موسیقی پخش شد.  فرهاد فخرالدینی در سخنان خود به نقش شخصیت‌های برجسته‌ای همچون روح‌الله خالقی در توسعه موسیقی مدرن کشور اشاره کرد و گفت: هرچند هنرمندان و چهره‌هایی مانند وزیری و صبا نیز در این مسیر نقش داشته‌اند، اما خالقی به‌ دلیل همکاری نزدیک و تأثیرگذاری‌اش در کنار آن‌ها، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ موسیقی ایران دارد. او از سال ۱۳۲۳ در کنسرت‌ها و جشنواره‌های موسیقی و در قالب فعالیت‌های انجمن موسیقی حضور مؤثری داشت و با وجود کمبود دستمزد، موسیقی را نیازی حیاتی برای کشور می‌دانست؛ مردمی هم که ارزش کار او را می‌دانستند، با استقبال گرم خود این کمبود را جبران می‌کردند.

او افزود: خالقی همچنین در تأسیس مدرسه عالی موسیقی و هنرستان موسیقی ملی نقش اساسی داشت؛ اقدامی که موجب شد آموزش موسیقی در ایران شکل علمی‌تر و رسمی‌تری پیدا کند. او در آن زمان کتاب‌ها و دستگاه ضبط صوت شخصی خود را برای آموزش در اختیار هنرستان قرار می‌داد و با تواضع، ادب و عشق فراوان به کار می‌پرداخت.

این استاد موسیقی و رهبر پیشکسوت ارکستر در ادامه به مهارت‌های رهبری ارکستر و شیوه‌های ساده، آرام و در عین‌ حال مؤثر خالقی اشاره کرد و گفت: نمونه‌ای از رفتار او در رهبری ارکستر ذکر شده است که نشان می‌دهد با وجود نوازندگان کم‌تجربه، با سادگی، صبوری و بزرگواری راهنمایی می‌کرد. همچنین، در یکی از کنگره‌های بین‌المللی موسیقی در دانشگاه تهران، خالقی نشان داد که شخصیتی مستقل دارد و بدون تأثیرپذیری از نظر دیگران، به دیدگاه‌های خود پایبند است؛ حتی اگر این دیدگاه‌ها با نظر استادان بزرگ موسیقی متفاوت باشد.

فرهاد فخرالدینی در پایان، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان جشنواره خالقی، بر اهمیت حفظ زیبایی‌های موسیقی و پرهیز از تعصبات بی‌جا تأکید کرد و گفت: آرزو می‌کنم فعالان موسیقی در مسیر خود موفق و تأثیرگذار باشند و در عین‌ حال، هوشیار به تمام جنبه‌های هنر باقی بمانند؛ زیرا موسیقی زبانی جهانی است و نباید در حصار تعصب‌ها گرفتار شود.

در ادامه نشان ویژه این دوره از جشنواره آهنگسازی خالقی به استاد فرهاد فخرالدینی اهدا شد. این جایزه به علی اکبر قربانی به نمایندگی از ایشان اهدا گردید.

*هیئت داوران جایزه خالقی: برگزیده‌نشدن، هرگز به معنای شکست نیست

در ادامه بیانیه هیئت داوران سومین جشنواره خالقی قرائت شد. در بخشی از این بیانیه آمده است: در روند داوری، معیارهایی چون انسجام ساختار موسیقایی، چگونگی نمود اندیشه‌ی موسیقایی، کیفیتارکستراسیون، خلاقیت در بیان، و در بخش‌های آوازی، ارتباط معناییشعر با موسیقی  مبنای ارزیابی قرار گرفت.

با وجود تلاش ارزشمند همه شرکت‌کنندگان، در برخی بخش‌ها تفاوت سطح آثار به‌گونه‌ای بود که هیئت داوران به‌اتفاق، رأی به عدم انتخاب رتبه‌هاینخست یا دوم دادند. این تصمیم نه از سر کم‌ارزشی آثار، بلکه در جهت حفظ استانداردهای علمی و آکادمیک این جشنواره اتخاذ شد.

ما بر این باوریم که جشنواره‌ها تنها صحنۀ رقابت نیستند، بلکه فرصتیبرای شناخت، یادگیری و رشد هنرمندان‌ هستند. برگزیده‌نشدن، هرگز به معنای شکست نیست، بلکه می‌تواند انگیزه‌ای برای پویایی و تلاش بیشتر باشد.

در پایان، داوران ضمن ارج نهادن به نام و مقام استاد روح‌الله خالقی، امیددارند این جشنواره بتواند چراغی برای اعتلای موسیقی ایرانی و تقویتتفکر خلاق در نسل‌های آینده باشد.

در ادامه برگزیدگان بخش های مختلف معرفی شدند:

*بخش پژوهش

در این بخش مقاله علمی با عنوان «فلسفه دانایی در اندیشه روح‌الله خالقی: از زیبایی‌شناسی تا معرفت موسیقایی» تالیف علیرضا عزیزی، زهره طاهر و هاشم حسینی برای چاپ در کتاب پژوهشی دوسالانه جایزه خالقی برگزیده شد.

*بخش رقابتی

آثار برگزیده دبیر جشنواره: (این بخش توسط دبیرخانه جایزه برای امکان حمایت و انگیزه‌سازی برای جوانان و آهنگسازان اضافه شده است.)

«کیان» اثر باربد عامری: لوح تقدیر

«بانگ دریا» اثر علیرضا عبدالحسینی:لوح تقدیر

*بخش آثار موسیقی ملهم از ادبیات و اساطیر ایرانی

«پوئم سمفونیک رستم و سهراب» اثر سبحان افسریان: دیپلم افتخار

«آذرابان» اثر حسن رحیمی: شایسته لوح تقدیر

*بخش موسیقی با کلام

هیات داوران در بخش موسیقی با کلام، هیچ یک از آثار را حایز رتبه اول و دوم ندانست.

مقام سوم: «بودن و سرودن» اثر حسن رحیمی- لوح تقدیر

*بخش موسیقی بی‌کلام

هیات داوران در بخش موسیقی بی‌کلام هیچ یک از آثار را حایز رتبه اول ندانست.

مقام دوم: «کوئینتت ایرانی «Heyman ا اثر شنتیا حیدری: لوح تقدیر

*جایزه ویژه هیات داوران

«پوئم سمفونیک رستم و سهراب» اثر سبحان افسریان: تندیس جشنواره و دیپلم افتخار

در این آیین عنوان شد که بنیاد رودکی به مبلغ جوایز برگزیدگان ۵ میلیون تومان اضافه خواهد کرد. همچنین در این بخش عنوان شد که بنا بر حمایت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آثار برگزیده همه بخش‌های جشنواره قرار است تا پایان سال در جشنواره‌های مختلف اجرا شوند.

نوازندگی سه‌تار کیوان ساکت از دیگر بخش‌های مراسم اختتامیه بود.

در پایان «ارکستر سازهای ایرانی خالقی» متشکل از۹۰ نوازنده و خوانندهبه رهبری محمدرضا عزیزی به اجرای برنامه  پرداخت. ارکستر خالقی در این برنامه آثار روح الله خالقی؛ «بهار عاشق»، «چنگ رودکی»، «نغمه نوروزی» و «ای ایران» را اجرا کرد.