مراسم بزرگداشت زنده‌یاد حسین دهلوی، موسیقیدان و آهنگساز، جمعه هفتم آذرماه، ساعت ۲۱ به‌صورت آنلاین برگزار شد.

به گزارش نای، مراسم بزرگداشت دهلوی از صفحه اینستاگرام کمانچه به‌صورت آنلاین پخش شد که شهرام صارمی و مسعود توسلی اجرای آن را به عهده داشتند.

برای من مثل یک پدر بود

علی رهبری گفت: خوشحالم که با دوستان دهلوی‌دوست روبرو هستم و خوشحالم که در این موقعیت از مردی حرف می‌زنیم که جایش در ایران خالی است.

استاد دهلوی فقط برایم معلم نبود، بلکه همه‌چیز بود. وقتی ایشان رئیس هنرستان شد، من آلوده به رادیو و تلویزیون بودم که در زبان عامیانه به آن خالتوری می‌گویند و پول خوبی درمی‌آوردم.

دهلوی اوایل ریاستش در هنرستان مرا خواست و گفت که شنیده‌ام آقای مفتاح چندین بار شما را جریمه کرده و اگر باز تو را در تلویزیون و رادیو ببینند، اخراجت می‌کند.

برنامه‌های که می‌رفتیم بد نبودند ولی در هنرستان آن‌ها را بد می‌دانستند. در ادامه آن دیدار، آقای دهلوی گفت تو کارهای بهتری می‌توانی بکنی و از آنجا بود که گفتند آقای پایور نیاز دارند که کسی برای ارکسترشان، نت‌های سنتور را برای کلارینت و آلتو بنویسد و تو می‌توانی این کار را کنی. ایشان سپس مرا با آقای پایور آشنا کرد و من هم مرتب نت‌ها را می‌نوشتم. حضورم تا به آنجا بود که حتی در کارهای ارکستر به پایور کمک می‌کردم. همه این‌ها که می‌گویم در چهار ماه اتفاق افتاد.

آقای دهلوی مرا استثنا می‌دانستند و برای همین می‌گویم فقط معلمم نبودند و خانم اصلانی شاهد همه این‌ها بوده‌اند. ایشان از علاقه من برای نوشتن برای موسیقی باخبر بود. حسین علیزاده و افراد دیگر سه سال از ما پایین‌تر بودند و من می‌نوشتم آن‌ها اجرا می‌کردند. دهلوی مرا فقط تشویق می‌کرد تا به دنبال تلویزیون و رادیو نروم و در سینماها برای بچه‌ها به اجرا نپردازم.

با وجود استاد دهلوی و حرف‌هایش، روند کاری من به آهنگسازی تغییر کرد و خیلی زود شروع به نوشتن کردم. استاد دهلوی در یکی از کنسرت‌های هنرستان چیزی گفت که سرنوشت مرا عوض کرد. او گفت رهبری آینده درخشانی دارد. این باعث شد به خودیم بگویم تو باید کسی شوی و برای این اتفاق تلاش کردم.

استاد دهلوی بعدها مرا به نمایندگی از هنرستان به‌عنوان تنها آهنگساز به خارج از کشور فرستادند. زمانی که ایران نبودم نیز، تمام مدت با من تماس داشتند. ایشان برای من مثل یک پدر بود، اما پدر مسئول. هر وقت از دهلوی صحبت می‌کنم ناراحت می‌شوم؛ زیرا قدرش را ندانستند. دهلوی اهل مافیا و پارتی‌بازی و چاپلوسی نبود. اهل کارهای نادرست نبود. وقتی پانزده سال پیش آمدم دیدم که چقدر به ایشان بی‌توجهی می‌شود و عده‌ای حقه‌باز همه‌چیز را دستشان گرفته بودند و با سرنوشت بقیه بازی می‌کردند. اگر سوءنیت هم داشتند سطحشان پایین بود.

با اینکه سی سال با کسی تماس نداشتم با ایشان تماس داشتم. بیست سال پیش ناراحت بود. رئیس‌جمهور وقت آقای خاتمی به ایشان قول داده بود “مانی و مانا” را روی صحنه ببرد و به وعده‌اش عمل نکرده بود. تا اینکه استاد دهلوی نزد من آمدند و اثر مذکور را با فیلارمونیک اسلواکی ضبط کردیم. وقتی به ایران آمدم شاهد ناراحتی ایشان بودم.

خیلی‌ها دهلوی را نفهمیدند. اگر شاگردان هنرستانی‌هایش، پس از او مسئولیت می‌گرفتند، احتمال اینکه سبک ایشان ادامه پیدا کند وجود داشت. اما بعد از سی سال دیدم، عده‌ای آمده‌اند و جای دهلوی را گرفته‌اند درحالی‌که هنرستانی هم نبودند.

یکی از قدم‌های بزرگی که او برداشت، قضیه جدی گرفتن تلفیق شعر و موسیقی است. من در ارکستر صبا شاهد بودم که در شعر و موسیقی وزنه‌ای ایجاد کرد. البته ایشان کارهای دیگری هم کرده‌اند اما آنچه او را با دیگران متفاوت می‌کند، تلفیق شعر و موسیقی است و نظم. از ایشان نظم یاد گرفته‌ام و ارکستر به نظم نیاز دارد. دهلوی موسیقی سنتی و غربی را تلفیق کرد. درحالی‌که تا پیش از آن برای موسیقی سنتی ارزشی قائل نمی‌شدند و هنرمندان را مطرب می‌پنداشتند، اما دهلوی این نگاه را تغییر داد. همه این‌ها را اگر کنار هم بگذاریم باید بگوییم دوران استاد دهلوی دوران درخشانی بود و درخشانی آن به خاطر درست بودن و نظم داشتن ایشان بود.

در ادامه ویدئوی صحبت‌های سوسن اصلانی همسر استاد دهلوی پخش شد.

از او درس‌های بسیار یاد گرفتم

سوسن اصلانی گفت: دهلوی شخصیت خاص خود را داشت و به نظرم انسان والایی بود. هم در اخلاق و هم در هنر و مدیریتش. من از او درس‌های بسیار یاد گرفتم. در کلاس‌های آهنگسازی هنرستان از شاگردان خواستند چهارمضرابی بسازند و من چهارمضرابی در دستگاه شور ساختم. استاد قطعات همه را دیدند و قطعه مرا ندیدند. پس از چند روز گفتند آقای دهلوی گفته بیا دفتر و قطعه‌ات را بنواز. من سنتورم را بردم و شرایط و میز برای سنتور مهیا شده بود. برایم عجیب بود که دهلوی برای شاگردش مراتب را ترتیب داده. به دفتر رفتم و گفتند بنواز. خانمی هم بود که به‌دقت مرا و اجرایم را نگاه می‌کرد. اجرا کردم و دهلوی دید و گفت خوب است و پاکنویس شود. متوجه آن خانم بودم و می‌دیدم می‌خندد و بعدها فهمیدم خواهر دهلوی بوده که آمده بود به دید عروس مرا ببیند و سپس به منزل ما آمدند و خواستگاری و سپس ازدواج کردیم. زمان خواستگاری ۱۸ ساله و زمان ازدواج ۱۹ ساله بودم.

من از ابتدای هنرستان و پس از آن از وجود دهلوی بسیار بهره بردم و او همیشه به من کمک کرد و باعث شد بعدها کارم را گسترش دهم. من نزد استادان پایور و کریمی، ساز و ردیف‌های آوازی را یاد گرفتم و او همیشه در این زمینه کمک می‌کرد. همیشه سعی داشتم شرایط را برای کار او مهیا کنم. او آثاری که می‌ساختم را می‌دید و تأیید می‌کرد.

دهلوی در کار تدریس و مدیریت بسیار جدی بود و به همین طی ده سال مدیریتش در هنرستان را بهترین دوره هنرستان می‌دانند و ثمره آن را در میان هنرمندان می‌بینیم. در منزل مهربان و خیر بود و چون کارش هنرش بود بیشتر زمانش صرف این موضوع بود. من، ازآنجایی‌که در خانواده‌ای هنرمند بزرگ شده بودم، خودم را با شرایط زنده‌یاد دهلوی تطبیق می‌دادم.

دونوازی نوایی ساخته بودم که با کمک دهلوی چاپ هم شد. زمانی که ارکستر مضرابی پایه‌گذاری شد و قرار بود در تالار وحدت کنسرت دهند. ناگهانی دیدم پیش از برنامه دونوازی نواست و قطعه من است. زمانی که از دهلوی درباره این اتفاق پرسیدم، گفت خواستم به تو هدیه‌ای بدهم این هدیه من به توست.

دهلوی خیلی دلش می‌خواست اپرای مانا و مانی اجرا شود و برای این کار خیلی تلاش کرد اما به‌هرحال امکانات آن وجود نداشت. از طرفی باید این اثر را خواننده‌ای نوجوان بخواند، اما ازآنجایی‌که صدا شبیه صدای زنان است این اپرا اجرا نشد.

سوسن اصلانی در پایان صحبت‌هایش از استادانی که در مراسم بزرگداشت زنده‌یاد دهلوی حضور یافتند تشکر کرد. در ادامه فیلمی ویدئویی از صحبت‌های احمد پژمان نوازنده و آهنگساز پخش شد.

حسادت در وجودش نبود و همه را تشویق می‌کرد

احمد پژمان در این برنامه گفت: شب افتتاح ارکستر در تلویزیون که من هم در آن حضور داشتم و ویلن دوم می‌زدم. اولین قطعه اثر “سبکبال” بود که یکی از بهترین آثار دهلوی است.

زمانی که اولین اپرا را نوشتم دهلوی بسیار خوشش آمد، زیرا اثرم خیلی ایرانی بود و مانند آثار خودش بود. ایشان پیش از این اتفاق هم مشوقم بودند. اولین اثری که نوشتم را به او نگفته بودم که مشغول انجام این کارم. من بدون اجازه او آهنگ نوشتم و او بعدها دید. نام آن اثر “نغمه روستایی” بود که دهلوی چندین سال بعد آن را برای کر تنظیم کرد و روی آن شعر گذاشت. قطعه‌ای دیگر نوشتم که باز هم آقای دهلوی مرا تشویق کرد. ما برای پول نمی‌نوشتیم، اما ایشان به ما بابت آثار دستمزد می‌داد؛ زیرا نظرش این بود که ارکستر خوراک می‌خواهد. ایشان حسادت در وجودش نبود و همه را تشویق می‌کرد.

وی گفت: زنده‌یاد دهلوی در آهنگسازی از موسیقی اصیل ایرانی بهره بسیار می‌برد و فقط از تکنیک‌های غربی استفاده می‌کرد و این یکی از ویژگی‌های او بود. ایشان قطعه‌ای برای تنبک نوشت که اتفاق مهمی بود. قطعه‌ای هم با زنده‌یاد حسین تهرانی کار کردند که اثر بسیار خوب و زیبایی بود که شاگردان هنرستان نیز در اجرا حضور داشتند.

در ادامه حسین علیزاده آهنگساز و نوازنده طی فایلی ویدئویی درباره زنده‌یاد حسین دهلوی صحبت کرد.

برای هنرستان غنیمتی بود

حسین علیزاده گفت: درباره دهلوی باید کتاب‌ها نوشته شود. نه‌فقط در ارتباط با شخص ایشان. طی فعالیت هنرستان، پس از خالقی خوب دانستند که جانشین او حسین دهلوی است. سال اول هنرستان بودم تمام اساتید، حتی استادان درس‌های دیگر، زمانی که اسم خالقی می‌آمد بغض می‌کردند و نگرانی مدیریت هنرستان پس از او وجود داشت.

حسین دهلوی در سطحی که بود، باید به کارهای خودش می‌رسید، اما با حضور مؤثرش در هنرستان، فعالیت‌های آن را پربارتر کرد. افتخارم این است در گزینش هنرستان، ایشان از من امتحان گرفت. دهلوی را با جذبه می‌دیدم. او ظاهراً انسان مهربانی نبود، اما اگر به مشکل می‌خوردیم، می‌دیدیم مهری پدرانه دارد. می‌توان دوران مختلف هنرستان را بررسی کرد. آن‌هایی که هنرستان را اداره می‌کردند چه شخصیت‌هایی داشتند؟ واقعیت این است که فردی که در هنر تحصیل می‌کند باید هنرمند بار بیاید نه تکنیسین. استاد دهلوی این‌گونه بود و به همین دلیل روی رفت و آمد بچه‌ها هم حساس بود. ایشان مدیر خوبی بود و استادان خوبی را به کار گرفته بود.

جا دارد از دو استاد پورتراب و موسیقی‌دان بزرگ استاد فرهاد فخرالدینی یاد کنم که دهلوی را یاری می‌کردند و به‌جز خصوصیات هنری، در مدیریت مانند دهلوی وسواس داشتند. دهلوی آن‌ها را خوب انتخاب کرده بود. هنرمندی که کار مدیریتی می‌کند، باید توانایی را در خودش ببیند و از نظر هنری به خودش تخفیف ندهد. ایشان آثار باارزشی را زمانی که در هنرستان بودند خلق کردند. جا پای کسی نمی‌گذاشتند. الگوی ایشان استاد صباست، اما خودشان هم بی‌نظیر بودند. زمانی که به هنرستان می‌رفتیم می‌دیدم او زودتر به هنرستان رفته است.

استاد دهلوی، ارکستر را بسیار منظم مدیریت می‌کرد. او راه‌های نرفته را تجربه کرده بود و اگر روند کاری او را ببیند متوجه این موضوع خواهید شد. آثار ایشان جوهره ایرانی بسیار قوی داشته است.

ایشان در زمینه تدریس نیز بسیار موفق بود. او برای هنرستان غنیمتی بود و امیدوارم هنرستان بازهم به آن روزها برسد و روح دهلوی در هنرستان موسیقی جاری خواهد بود. برای دهلوی درود کافی نیست او عشق را به ما یاد داد. زمانی که می‌گویم دهلوی قلبمان می‌لرزد. هر زمان اسمش در ذهنم تداعی می‌شود احساس می‌کنم باید منظم باشم و به خصوصیات یک هنرمند نزدیک‌تر شوم.

در ادامه برنامه فایل ویدئویی صحبت‌های کامبیز روشن‌روان موسیقی‌دان و آهنگساز درباره دهلوی پخش شد.

او را یکی از بزرگان موسیقی می‌دانم

کامبیز روشن‌روان گفت: زنده‌یاد دهلوی را از اوایل دهه چهل می‌شناسم. ایشان در انتخاب معلمان هنرستان و وضعیت هنرجویان بسیار وسواس بود. او را مدیری مدبر می‌شناسم که در تدریس و کارهای مدیریتی سختگیر می‌بینم، اما در کنار سختگیری او را یکی از بزرگان موسیقی می‌دانم. زیرا هم‌زمان با مدیریت هنرستان ارکستر صبا را رهبری می‌کردند. ایشان یکی از تأثیرگذاران معاصر هستند.

ایشان در هنرستان موسیقی ملی ده سال مدیر بودند و طی آن مدت هنرستان دگرگون شد. محصلان آن زمان جزو بزرگان موسیقی هستند. آثار ایشان به لحاظ ساختار موسیقی ایرانی ساختار نوینی دارند که از منظر تاریخی می‌تواند ادامه منطقی آثار خالقی باشد درحالی‌که شاگرد او نبوده است. دهلوی مسیری را طی کرد که روند نوینی در موسیقی معاصر ایران است.

در پایان برنامه هومن دهلوی فرزند زنده‌یاد حسین دهلوی ضمن تشکر از هنرمندان حاضر در برنامه دقایقی درباره پدرش صحبت کرد.