صدای «کشوتس» به‌صورت نمادین تداعی‌کننده‌ی آوای فرشتگان است که در ملکوت به حمد و ستایش خداوند مشغول‌اند و به همین دلیل توصیه می‌شود صدایش آرام‌بخش و ملایم باشد.

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع‌رسانی موسیقی ایران، «کشوتس» ساز ِخودصدایی محسوب می‌شود که در مراسم مذهبی ارامنه به کار می‌رود؛ اگرچه ممکن است به‌عنوان یک ساز قلمداد نشود، اما نحوه کاربرد، هدف و چگونگی استفاده‌اش، آن را در جایگاه یک ساز خودصدا قرار می‌دهد.

محمدرضا درویشی در جلد دوم کتاب دایره‌المعارف سازهای ایران، در مورد ساز کشوتس می‌نویسد: کشوتس که در سیستم زبانی «هیوبشمان میه بنونسکی» به صورت KSOC و در سیستم زبانی IPA به صورت Khshoths ‌ نوشته می‌شود وسیله‌ای است که در کلیساهای ارامنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سایر کلیساهای شرقی ارتدکس نیز از وسایلی شبیه به کشوتس استفاده می‌شود.

کشوتس در گروه خودصداهای کوبه ای که با ضربه‌ی غیر مستقیم به صدا در می‌آیند قرار می‌گیرد. اگرچه ممکن است این وسیله به‌عنوان یک ساز قلمداد نشود، اما نحوه کاربرد هدف و چگونگی استفاده کشوتس را در جایگاه یک ساز خودصدا قرار می‌دهد.

ویژگی های ظاهری و ساختاری کشوتس

کشوتس یک صفحه‌ی گرد نازک از جنس نقره است که بر سر یک پایه به طول تقریبی یک و نیم متر نصب می‌شود. در اطراف این صفحه و در فواصل ثابت، بیست حلقه نصب شده‌اند که به هریک زنگوله‌ی کروی کوچکی که با قلاب آویزان است. در دو سوی صفحه کتیبه‌های کوچکی که بر روی آنها نقش‌هایی مربوط به مسیحیت وجود دارند نصب شده‌اند. در هر سوی این صفحه نیز نقش چهار صلیب حک شده است. در نمونه مورد مطالعه که متعلق به کلیسای سرکیس مقدس در تهران است یک دستمال در محل اتصال صفحه به پایه قرار دارد که احتمالا به خاطر بهتر و محکم تر قرار گرفتن کشوتس در دست اجرا کننده است.

تفکیک اجرایی کشوتس

نوازنده قسمت بالایی دسته‌ی کشوتس را می‌گیرد و آن را به چپ و راست می‌چرخاند و تکان می‌دهد. با این کار،  زنگوله‌های آویزان دور صفحه، ‌به صفحه می‌خورند و صداهای ظریف و ملایمی ایجاد می‌کنند. معمولا توصیه می‌شود کشوتس به گونه‌ای نواخته شود که صداهای ایجاد شده، ‌آرام بخش، ملایم و ظریف باشند.

موارد و نوع استفاده‌ی کشوتس

کشوتس در مراسم باداراک کلیساهای ارامنه استفاده می‌شود. باداراک به معنای قربانی برای خداوند است و اجرای موسیقی و آواهای مذهبی در کلیسا نیز نوعی قربانی برای خداوند به شمار می‌آیند. باداراک یک آیین مذهبی است که به مناسبت‌های مختلفی از جمله سوگ برگزار می‌شود. نیایش‌ها بخش مهمی از مراسم باداراک را تشکیل می‌دهند. آوازهای اجرا شده در این مراسم با توجه به محتوا و مناسب هر مراسم تغییر می‌کند. کشوتس بنابر علت یا قانون دینی خاصی به کار نمی‌رود و تفسیرهای چندی در مورد علت استفاده از آن وجود دارند. برخی بر این عقیده‌اند که صدای کشوتس به‌صورت نمادین تداعی‌کننده‌ی آوای فرشتگان است که در ملکوت به حمد و ستایش خداوند مشغول‌اند و به همین دلیل چنانکه گفتیم توصیه می‌شود صدایش آرام‌بخش و ملایم باشد. اگرچه باورهای خرافی در کلیساهای ارامنه چندان رایج نیستند اما ممکن است برخی تعبیرات مانند دور کردن شیاطین از فضای کیسا و محراب با استفاده از صدای کشوتس نیز مطرح باشد.

در طول قرن‌ها از سازهای مختلفی در مراسم مذهبی کلیساهای ارامنه استفاده شده است اما کشوتس فقط به مراسم باداراک اختصاص دارد. این خود صدا که سابقه‌ی استفاده از آن زیاد نیست و به حدود شصت یا هفتاد سال پیش باز می‌گردد از وسایل اصلی مراسم باداراک محسوب نمی‌شود ولی مورد احترام است و هرگز در خارج از کلیسا از آن استفاده نمی‌کنند.

مراسم باداراک را کشیش ارشد یا اسقف که نماینده‌ی حضرت عیسی(ع) محسوب می‌شود هدایت می‌کند. کشوتس را اشخاصی که سارکاواک یا دِبیر نامیده می‌شوند می نوازند. اصولا همه کسانی که به کلیسا وارد می‌شوند یا آواز می‌خوانند دبِیر محسوب می‌شوند. زیرا حضار مراسم نیز آوازهای جمعی را همراهی می‌کنند. تک‌خوانی آوازها به عهده‌ی سارکاواک است که کشوتس را به دست دارد و به صدا درمی‌آورد. سارکاواک کشیش نیست و در سلسله مراتب کلیسا پایین‌ترین رده‌ی دینی را دارد.

گردآورنده: سعید اداک

عکس اول مطلب از خبرگزاری ایرنا