در دومین نشست بخش پژوهش سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر با موضوع «آسیب‌شناسی موسیقی پاپ در دوهه گذشته»، محمدرضا چراغعلی و پدرام کشتکار گفت‌وگو کردند.

به گزارش نای، در ابتدای این نشست محمدرضا چراغعلی آهنگساز موسیقی گفت: اتفاقاتی که در صد سال گذشته در موسیقی ایران افتاد و به مرور تکنولوژی وارد آن شد، این تصور را به وجود آورد که هر نوع موسیقی را که با ریتم همراه باشد موسیقی جاز می‌نامند، در صورتی که موسیقی جاز خودش یک شاخه‌ای از موسیقی است که عمدتاً ریشه غربی دارد و مربوط به موسیقی ایرانی نمی‌شود. در حال حاضر  بیشتر افرادی که دارند تصنیف ایرانی می‌خوانند باید نام آثارشان را تصنیف پاپ بگذاریم. هر آنچه باعث شود که مردم بیشتری از عوام را درگیر شنیدن یک قطعه کنیم، نام آن ژانر، ژانر موسیقی پاپ می‌شود. بسیاری از خواننده‌های درجه یک ما دارند موسیقی پاپ می‌خوانند ولی دوست ندارند که اسم آن‌ها را خواننده موسیقی پاپ بگذاریم، در صورتی که واقعیت یک چیز دیگری است. شما اگر تفکرتان این باشد که یک جمعیت میلیونی را درگیر یک قطعه موسیقی کنید قطعاً مسیرتان موسیقی پاپ است.

در ادامه پدرام کشتکار آهنگساز ادامه داد: من نیز سبکی به نام موسیقی جاز را نمی‌شناسم. موسیقی جز داریم ولی هرگز ربطی به این چیزی که الآن می‌شنویم نداشته است. موسیقی پاپ برای موسیقی باکلامی که سال‌هاست استفاده می‌شود یک صورت مساله اشتباه بود. ای کاش این نوع موسیقی روز اول دسته‌بندی و سازماندهی می‌شد. در موسیقی ما بارها اتفاق افتاده که یک موسیقی به زور یک نوازنده سنتی می‌آید رنگ‌آمیزی می‌شود تا به قولی ایرانیزه شود ولی این کار اشتباه است.

چراغعلی مطرح کرد: زمانی یک هنرمند می‌خواهد اندیشه خودش را بسازد، باید بهای دیده شدن یا دیده نشدنش را هم بپردازد. ممکن است من یک تفکری را برای ساخت موسیقی داشته باشم و یک مجموعه‌ای را منتشر کنم و پنج هزار نفر آن را بشنوند ولی یک زمان ممکن است تفکرمان این باشد که یک قطعه بسازیم تا عده زیادی را درگیر خودش کند. برای ساخت آن محصول باید آن‌قدر جذابیت ایجاد کنیم تا یک خانواده حاضر شود ۸۰۰ هزار تومان پول بلیت بدهد و به کنسرت بیاید. وقتی بخواهید جذابیت ایجاد کنید، دیگر نمی‌توانید تفکر شخصی‌تان را دخیل کنید. باید مردم را با حاشیه‌های پررنگ جمع کنید و به سالن بکشانید تا بتوانید از آن کار پول در بیاورید. این وسط چند آسیب به وجود می‌آید. ما در دهه ۵۰ انواع موسیقی را در کنار همدیگر داشتیم که هر کدام مخاطب خودشان را داشتند. ما آن موقع محل عرضه موسیقی داشتیم و مردم می‌توانستند به یک جاهایی بروند و موسیقی را بشنوند ولی الآن مکان‌های مختلف نداریم و مردم فقط در ماشین موسیقی گوش می‌کنند. هیچ کجای دنیا به اندازه ایران سیستم‌های صوتی روی ماشین نصب نشده است. ما نباید با شادی مردم مخالفت کنیم. همه نوع موسیقی باید باشد ولی باید جا و خاستگاه آن مشخص شود. به نظرم این بزرگترین مشکل ماست.

پدرام کشتکار با اعلام اینکه موسیقی یکی از هنرهای جذاب است و باید درست از آن استفاده شود، اضافه کرد: کنسرت باید سر جای خودش باشد و سیستم صوتی ماشین‌ها نیز باید به صدا در بیاید ولی اینکه چه چیزی در این سیستم‌ها پخش می‌شود اهمیت دارد. ای کاش کمی سخت‌گیرانه‌تر کار تولید می‌شد. در اوایل دهه ۸۰ نوازندگان بسیار خوبی بودند و آثار با نوازنده‌ها ضبط می‌شد، اما در حال حاضر یک صنعت خطرناک به وجود آمده که یک محصول معمولی را طوری ارائه می‌دهد که انگار محصول موفقی است و شنونده بی‌گناه هم در همه‌جا با آن محصول برخورد می‌کند. مردم گناهی ندارند و فقط مصرف‌کننده هستند. باید محصول خوب در بازار باشد که آن‌ها استفاده کنند.

کشتکار گفت: ای کاش برخی از هم دوره‌ای‌های ما از این عرصه خارج نمی‌شدند و خودشان را کنار نمی‌کشیدند. آن‌ها در مقامی هستند که هنوز هم می‌توانند کار کنند ولی دلرحمی و ساده‌لوحی کردند و کنار رفتند و الآن یک عده دارند آشپزی اشتباه می‌کنند و ذائقه مردم را به آن نوع موسیقی عادت داده‌اند.

محمدرضا چراغعلی در ادامه به اهمیت  سیاست‌گذاری در موسیقی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر همه نوع موسیقی داریم که نظارتی کاملی روی آن‌ها صورت نمی‌گیرد. مردم هر آن چیزی را که تبلیغات بیشتری روی آن می‌شود، گوش می‌کنند. ما وقتی جا برای پخش نداریم، آن نقاط درخشانی که مردم گوش می‌کنند تبدیل به نقطه قوت برای شرکت‌ها می‌شود چون می‌روند در آن حوزه کار می‌کنند. اسم این کار مافیا نیست، بلکه زرنگی ساده است.

پدرام کشکار یکی از دلایل موفقیت موسیقی در دهه ۵۰ را سلامت بودن راهروهای مدیریتی در صنعت موسیقی آن دوره اعلام کرد و اظهار داشت: موسیقی یکی از مقدس‌ترین هدیه‌های خداوند است. ما در جنگ، اذان و صوت قرآن هم موسیقی داریم ولی نمی‌دانم چرا این مساله همچنان مطرح است که موسیقی پاپ مشکل دارد!

محمدرضا چراغعلی در ادامه صحبت‌های کشتکار گفت: دهه ۵۰ شمسی و دهه ۷۰ میلادی، یک رنسانس هنری در دنیا اتفاق افتاد که ایران هم متأثر از آن رنسانس بود. شما موسیقی‌های دنیا در آن دهه را نیز نمی‌توانید با موسیقی‌های دهه‌های دیگر مقایسه کنید ولی این ماجرا در ایران شاخص‌تر بود چون ما تعداد معدودی داشتیم که تصنیف کار می‌کردند که جنس ارزشمند موسیقی ایرانی بود. یکی از آسیب‌هایی که این روزها در موسیقی ما وجود دارد این است که خواننده‌ها خودشان آهنگ پیشنهاد می‌کنند.

وی عنوان کرد: ما ۱۵ هزار خواننده داریم که تاکنون حداقل یک تک‌آهنگ منتشر کرده‌اند. اعتقادی به این ندارم که بخواهم به کسی بگویم آهنگ نخواند یا آهنگ بخواند. یک نفر که صدای بدی دارد آهنگ می‌خواند و چون صدای بدی دارد مردم او را پس می‌زنند. معتقدم هر کسی می‌تواند کار کند ولی برای اینکه بدانیم چه آهنگی روی آنتن بیاید و چه آهنگی به دست مردم برسد باید یک ممیزی صحیح وجود داشته باشد که ما چنین چیزی را نداریم. ما ممیزی صحیحی برای آنچه که به گوش مردم می‌رسد نداریم. معضل اصلی این است که خروجی آلبوم‌های موسیقی ما قرار است در کجا شنیده شوند؟ اگر جایی برای شنیده شدن آلبوم‌های موسیقی آماده کنیم نصف مشکلات ما حل می‌شود.

چراغعلی که عضو هیئت انتخاب جشنواره موسیقی فجر نیز هست، در پاسخ به این سوال که چرا اقبال هنرمندان در بخش رقابتی جشنواره کم بود، توضیح داد: داوری جشنواره موسیقی فجر براساس تولیداتی بوده که در دو سال گذشته منتشر شده و از طریق دفتر موسیقی مجوز گرفته است. فراخوانی که داده شد این بود که یا شرکت منتشر شده یا آهنگساز و خواننده می‌توانند اثرشان را به جشنواره بفرستند. نکته اساسی این است که اکثر قطعات قابل اعتنای یکی، دو سال گذشته قطعاتی است که به صورت تک‌آهنگ منتشر شده بودند و ما در جشنواره جایی را برای دیده شدن تک‌آهنگ ندیده بودیم. ما پیشنهاد کردیم که در سال آینده یک بخش را برای تک‌آهنگ‌ها بگذاریم. برخی از قطعات هم وجود داشتند که در سال‌های گذشته زیاد شنیده شدند ولی روی موسیقی‌های فیلم بودند. برای این موسیقی‌ها هم برنامه‌ای نداشتیم.

در ادامه پدرام کشتکار گفت: موسیقی در ۲۰ سال گذشته افت کرد. در حوزه شعر و ترانه، فضای ترانه‌ها معمولی و دم دستی شد. ملودی‌ها هم همین‌طور. با این حال هنوز خوانندگان بسیار خوبی هم وجود دارند که فعالیت می‌کنند.

چراغعلی با اشاره به اینکه ما در حال حاضر موسیقی پاپ ایرانی نداریم، بیان کرد: الآن وقتی موسیقی پاپ هندی پخش می‌شود همه جغرافیای آن را می‌شناسند. موسیقی ترکیه و افغانستان هم جغرافیا دارند ولی ما جغرافیا نداریم. ما موسیقی پاپ ایرانی نداریم. دهه ۵۰ می‌توانست شروع موسیقی با هویت ایرانی باشد ولی الآن به جرات می‌توانم بگویم ما موسیقی پاپ ایرانی نداریم.

کشتکار در بخش پایانی این گفت‌ و گو به مخاطبان موسیقی پیشنهاد کرد: در موسیقی به سلیقه خودتان احترام بگذارید. شما می‌توانید انتخاب درست‌تری داشته باشید. به گذشته رجوع کنید که موسیقی واقعی و سلامت چه نوع موسیقی‌ بوده است.

چراغعلی نیز در پایان گفت: مردم آن‌قدر درگیر مشکلات زیادی هستند که فکر می‌کنم این روزها انگیزه‌ای هم برای مطالبه موسیقی خوب ندارند.

در ادامه این نشست‌ها روز پنجشنبه ۳۰ بهمن‌ماه، گفت‌وگوی فرهنگی رادیو گفت‌وگو با حضور نادر مشایخی و مونا طاهریان به «سیستم‌های آموزش نوین موسیقی در جهان»می‌پردازد.

نشست‌های بخش پژوهش این دوره از جشنواره به دبیری رضامهدوی، پژوهشگر موسیقی با همکاری رادیو گفتگو برگزارمی‌شود و هر نشست در برنامه گفتگوی فرهنگی رادیو گفتگوساعت ۲۰ تا ۲۱ پخش می‌شود.