پویان آزاده معتقد است در سال‌های اخیر، پایان‌نامه‌هایی در زمینه پداگوژی موسیقی سازی، در دانشگاه هنر ایران نگارش شده است، اما نبود یک ساختار آکادمیک مشخص که متمرکز بر شاخصه‌های ملی باشد باعث شده این رشته پژوهش‌ها به‌صورت نظام‌مند کمتر مورد توجه قرار گیرند.

پویان آزاده مدرس و نوازنده در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی موسیقی ایران گفت: ما در تاریخ معاصر موسیقی ایران پداگوگ‌های بزرگی همچون استادان علینقی وزیری، ابوالحسن صبا و جواد معروفی داشته‌ایم که از جمله بزرگ‌ترین معلمان موسیقی ملی ایران محسوب می‌شوند، اما تحقیقات نظام‌مند در مکتب آنان به دلیل کمبود توجه پژوهشی عمیق در رشته دانشگاهی پداگوژی موسیقی کمتر انجام گرفته است.

او ادامه داد: در سال‌های اخیر، پایان‌نامه‌هایی در زمینه پداگوژی موسیقی سازی، در دانشگاه هنر ایران نگارش شده است، اما نبود یک ساختار آکادمیک مشخص که متمرکز بر شاخصه های ملی باشد باعث شده این رشته پژوهش ها به‌صورت نظام‌مند کمتر مورد توجه قرار گیرند. این در حالی است که آموزش موسیقی یکی از شاخه‌های پژوهشی مهم در مقاطع عالی مانند دکتری PhD در دانشگاه‌های معتبر دنیاست.

وی افزود: شاید یکی از دلایل اصلی بی‌توجهی به پداگوژی در ایران، حذف درس موسیقی از مدارس پس از انقلاب است. پیش از آن، موسیقی به‌عنوان یکی از دروس در کنار علوم دیگر تدریس می‌شد، اما حذف آن باعث شد ارتباط پایه‌ای نسل‌ها با آموزش موسیقی قطع شود. این در حالی است که در کشورهای پیشرو در آموزش، موسیقی جزو دروس اجباری مدارس است.

آزاده همچنین گفت: بنده مدتی در نظام آموزشی «والدورف» در کشور آلمان تحصیل و تدریس کرده ام. «والدورف» Waldorf همانند سیستم «مونتسوری»، بر پایه نگرش‌های انسانی پداگوژیک شکل گرفته و توسط «رودولف اشتاینر» Rudolf (1861- 1925) Steiner بنیان‌گذاری شده است. او بر ارتباط طبیعی انسان با محیط و اهمیت یادگیری مبتنی بر تجربه تأکید دارد. این نظام آموزشی در موسیقی نیز روش‌های خاص خود را دارد و بنده فرصت مغتنمی را در زمان تدریس داشتم تا زیر نظر یکی از  اساتید برجسته این مکتب، ولفگانگ وونش Wolfgang Wünsch(1926-2020)، به یادگیری و تدریس این روش آموزشی در آلمان که در کشورهای مختلف جهان مدارس خاص خود را دارد، پرداخته و از تجربیات این استاد تاثیرگذار این مکتب بهره برده است.

او تاکید کرد: به باور من، یکی از مشکلات اساسی آموزش موسیقی در ایران، نبود چنین نظام آموزشی منسجمی در مدارس است. اگرچه در بخش‌های پرورشی مدارس، همچنان فعالیت‌های موسیقایی غالبا با عناوینی همچون همخوانی وجود دارد که فعالیتی فوق برنامه محسوب می شود، اما نبود درس رسمی موسیقی تأثیر منفی چشمگیری بر تربیت هنری دانش‌آموزان داشته است.

این مدرس پیانو در خصوص پروژه‌های در دست اجرا نیز گفت: پروژه‌ها و آثار گوناگونی است که به‌تدریج منتشر خواهند شد. پروژه بین‌المللی پیانو میان فرهنگی International Intercultural Piano Project که از سال ۲۰۱۰ آغاز شده، همچنان ادامه خواهد داشت. این پروژه که بر پایه سینرگوژی و آموزش میان‌فرهنگی پیانو است، با مشارکت استادان از سراسر جهان، از چین تا آمریکا، اجرا می‌شود و قرار است نتایج آن توسط یک انتشارات بین‌المللی منتشر شود.

مدیر موسسه انستیتو پویان ادامه داد: در حال حاضر مشغول جمع‌بندی چند پروژه دیگر نیز که عمدتاً در حوزه آموزش موسیقی و پیانوی ایرانی است متمرکز بودم اگرچه در آینده نزدیک کنسرتی مشترک با آقای حمید متبسم در آلمان و اجرا و همکاری با ارکستر ملی لهستان خواهم داشت.

او اضافه کرد: ورکشاپ دانشگاه فردوس مشهد اما پروژه‌ای مستقل است که هدف آن آشنایی دانشجویان ایرانی با مباحث پداگوژی موسیقی است. در پایان، جلسه پرسش و پاسخ برای تعامل بیشتر با دانشجویان نیز برگزار می‌شود.

آزاده در خصوص برگزاری ورکشاپ خود در مشهد اظهار داشت: این ورکشاپ در راستای موضوعی با عنوان «پداگوژی موسیقی» برگزار می‌شود؛ موضوعی که تاکنون شاید کمتر به آن پرداخته شده، در حالی‌که از مباحث بنیادی موسیقی به شمار می‌رود. رشد و بالندگی موسیقی همواره در گرو آموزش و روش‌های آموزشی آن است، و پداگوژی به عنوان علم یادگیری و یاددهی در عرصه موسیقی، از جمله علوم نوین محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: در ایران، با وجود قدمت بیش از هفتاد ساله آموزش دانشگاهی موسیقی، رشته پداگوژی موسیقی برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸، به‌واسطه پژوهش‌ها و تحقیقات گسترده، تدوین و  تأسیس شد. این رشته با عنوان «Instrumental Pedagogy» یا «پداگوژی سازی» شناخته می‌شود که در رشته های مصوب با عنوان «تربیت مربی موسیقی» به ثبت رسید.

این نوازنده افزود: پیش از انقلاب، رشته‌ای با عنوان «آموزش موسیقی» در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران توسط استاد ارزشمند جناب دکتر سعید خدیری پایه‌گذاری شد که با نام لاتین Music Education و با هدف تربیت معلم برای مدارس موسیقی فعالیت داشت. اما رشته پداگوژی موسیقی، به‌عنوان شاخه‌ای تخصصی در آموزش ساز (Instrumental Pedagogy)، برای نخستین بار در سال ۱۳۹۹ با تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پس از ارائه و دفاع از پژوهش‌های گسترده‌ای که بنده انجام داده بودم، به‌عنوان یک رشته دانشگاهی مستقل ایجاد و به رسمیت شناخته شده و پذیرش دانشجو داشت.

آزاده بیان داشت: از آن زمان تاکنون، تعداد زیادی دانشجو در این رشته فارغ‌التحصیل شده‌اند و علاقه‌مندان می‌توانند سیلابس و شرح دروس این رشته را در وب‌سایت وزارت علوم، در بخش رشته های مصوب با عنوان «تربیت مربی موسیقی» و یا وبسایت دانشگاه هنر پویان PooyanUniversity.com ملاحظه فرمایند. این رشته در حال حاضر در چندین دانشگاه کشور، مطابق با همان سیلابس مصوب، در حال اجراست.ورکشاپ مشهد نیز در همین راستا برگزار می‌شود. در حوزه پداگوژی موسیقی، نگرش‌های متنوعی وجود دارد؛ از رویکردهای عام گرفته تا رویکردهای تخصصی برای هر ساز بر اساس متدهای مدون آموزشی. در این ورکشاپ به طبقه بندی این طیف گسترده از نگرش‌ها پرداخته می‌شود؛ از جمله روش‌هایی مانند متد سوزوکی که در ایران شناخته‌شده‌تر است.

این مدرس موسیقی اظهار داشت: در این ورکشاپ همچنین درباره مفاهیم «پداگوژی»، «آندراگوژی» و «سینرگوژی» بحث خواهد شد. سینرگوژی به معنای «دانش‌افزایی مشارکتی» است و در سال‌های اخیر در آموزش موسیقی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در بخش دیگری از این ورکشاپ نگاهی به مکاتب آموزشی مختلف می‌شود تا روشن شود چگونه یک شیوه آموزشی می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک مکتب آموزشی شود.

پویان آزاده ادامه داد: رشته پداگوژی موسیقی سابقه‌ای طولانی در دانشگاه‌های آلمان دارد و به‌واسطه سنت موسیقی کلاسیک اروپایی، این کشور از پیشگامان این حوزه به شمار می‌آید. پژوهشی که توسط «جفری ترگادانزا» از فارغ التحصیلان دکتری رشته ی آموزش موسیقی دانشگاه مارتین لوتر انجام شده، نشان می‌دهد که شمار موسسات و دپارتمان‌های پداگوژی موسیقی در آلمان بسیار بیشتر از کشورهایی مانند آمریکا است، مطرح شده است.

وی افزود: به اعتقاد بنده، آموزش موسیقی نباید محدود به یک فرهنگ یا نظریه خاص برگرفته از یک فرهنگ‌خاص باشد. نظریه‌ای که در حال حاضر روی آن کار می‌کنم، بر این باور است که نمی بایست صرفاً پیرو نظریاتی باشیم که کمترین سنخیت فرهنگی با ما یا برخی دیگر کشورهای جهان دارد. در فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های مختلف، شیوه‌های آموزشی متنوعی وجود دارد که شاید به دلیل ضعف اقتصادی و یا فرهنگی کشور خاستگاه، کمتر فرصت بروز یافته‌اند. هدف بنده ایجاد «دیالوگ فرهنگی» در مقابل «مونولوگ فرهنگی»  است. سیطره یک فرهنگ و یا متد آموزشی بر دیگر فرهنگ ها، مانع گفتگوی فرهنگی و رشد و تعالی هنری است. رویکرد پروژه بنده توجه به تنوع فرهنگی در آموزش موسیقی و شکل‌گیری خرد جمعی آموزشی است که سبب رشد همه جانبه و عمیق‌تر این هنر می‌شود. این پروژه با عنوان International Intercultural Piano Project شناخته می‌شود.

این نوازنده در خصوص انتخاب مشهد برای برگزاری ورکشاپ نیز توضیح داد: انتخاب این شهر از سوی دانشگاه برگزارکننده انجام شد. مدیر محترم گروه موسیقی آن دانشگاه جناب آقای صمد برقی، به دلیل تازگی موضوع و علاقه دانشجویان به شناخت پداگوژی موسیقی این دعوت را انجام داده اند که پس از پایان دوره نیز قرار است از سوی دانشگاه، گواهی حضور برای شرکت‌کنندگان صادر شود.

آزاده در خاتمه در پاسخ به این سوال که د چرا تاکنون در ایران کمتر به پداگوژی موسیقی پرداخته شده،خاطر نشان کرد: باید گفت این پرسشی است که باید برنامه‌ریزان آموزشی به آن پاسخ دهند. شاید یکی از دلایل آن، حساسیت‌هایی بوده که در دهه‌های اخیر نسبت به آموزش موسیقی وجود داشته است؛ در حالی که این رشته بسیار زیربنایی و مهم است.