منصوره ثابت‌زاده در دومین روز جشنواره موسیقی نواحی در بخش پژوهشی گفت: باید سازها را نشان دهیم. اگر آنها را پنهان کنیم به ادبیات فارسی ضربه زده‌ایم. شعر معاصر ما خالی از واژگان موسیقی و نام سازها شده است.

به گزارش روابط عمومی انجمن موسیقی ایران، منصوره ثابت‌زاده درباره ساختمان تغییریافته سازها گفت: وقتی به سازها نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم به صورت طبیعی یا ساختگی تغییر پیدا کرده‌اند. بررسی این تغییرات مسئله مهمی در دنیاست. البته فراموش نکنیم که مسائل اجتماعی و سیاسی هم در این مسئله تأثیرگذارند.

زمانی وظیفه پژوهشگران ثبت بود که این موضوع همچنان هم ادامه دارد در حالی که باید به بررسی موضوع هم پرداخت. من در تمام تعطیلات عید در منطقه خوی و نقده در حوزه سازهای سرنا و دهل اقدامات مربوط به ثبت را انجام می‌دادم.

در صدد هستم فرهنگ نامه حرکات ایرانی را بنویسم. تا کنون ۴۶٠ رقص را ثبت کرده‌ام. روی ساز قوپوز نیز تحقیق کرد‌ه‌ام و متوجه شده‌ام تغییراتی در شکل و صدادهی این ساز به‌وجود آمده است.

بعد از کوچ‌نشینی، زندگی شهرنشینی روی ساز قوپوز تأثیرگذار بوده است و زمانی که این ساز به شهر می‌رسد، از اندازه اولیه خود بزرگ‌تر می‌شود و به مرور در تکنیک‌های نوازندگی آن تأثیر می‌گذارد. حتی تعداد سیم‌های آن نیز تغییر می‌کند.

عاشیق امراه تعداد پرده‌های قوپوز را از ١۴ به ١٧، عدالت نصیب آن را به ١٨ و عمران حیدری آن را به ٢١ پرده تغییر داده است. این موضوع نشان می‌دهد که سازنده و نوازنده‌ها نیز موجب تغییر ساز و صدای آن شده‌اند تا آن را با مخاطب معاصر همخوانی دهند.

عاشیق عمران در ایران نقش مهمی در تغییر ساز قوپوز داشته است. اوایل انقلاب از او خواستم که ساز قوپوز را به من آموزش دهد و او یک ساز زنانه برای شروع تمرین درست کرد. برخلاف ایران در جمهوری آذربایجان عاشیق زن هم داریم.

محبت، سنت و تجدد یکسری پارامترها دارد. ما نمی‌توانیم سنت را به تجدد برگردانیم، مثل شعر فارسی که هر شاعر بر اساس یک اُسلوب شعر می‌گوید و در طول زمان نیز بر اساس سبک خودشان شعر گفته‌اند. باید تغییرات در موسیقی قومی ما به شکل طبیعی پیش برود. اگر بر اساس شباهت‌های اشتباه، یکسری تغییرات مصنوعی را تزریق کنیم فاجعه رخ می‌دهد و آن تغییر دارای خصوصیات آوانگارد نخواهد بود.

باید سازها را نشان دهیم. اگر آنها را پنهان کنیم به ادبیات فارسی ضربه زده‌ایم. شعر معاصر ما خالی از واژگان موسیقی و نام سازها شده است، زیرا جوانان ما ساز را در تلویزیون نمی‌بینند، بنابراین موضوعی برای خلق آن ندارند.

جهانگیر نصری اشرفی، پژوهشگر موسیقی نواحی، با اشاره به روند تغییر و تحولات اجتماعی و تأثیر آن بر موسیقی گفت: شاهد تغییرات اساسی در موسیقی ایران همانند دیگر تغییرها بوده‌ایم که این تغییرات بد هم نبوده است و بنا به الزامات شرایط اجتماعی رخ داده است.

وی در توضیح تغییرات در ساختار سازها بیان داشت: ساز یکی از عناصر سازنده موسیقی قومی است و مبنای موسیقی اقوام هم آواز است و ساز به عنوان مکمل در کنار آواز قرار می‌گرفته است. همیشه حذف و اضافه‌هایی را در موسیقی اقوام داشته‌ایم؛ در طول ۶۰-۷۰ سال پیش با تغییراتی که در اقوام ما بوجود آمده تغییراتی در موسیقی آنها هم رخ داد.

نصری اشرفی در بخش دیگری از سخنانش گفت: وقتی سخن از خنیاگری می‌شود کلام حرف اول را می‌زند و ساز در رده بعد قرار می‌گیرد. از ۶۰ سال پیش تغییراتی در شکل سازها و پرده‌ها صورت گرفته است. اینها الزام تغییر زندگی پرشتاب اقوام است که کشور ما از اقوام متعددی تشکیل شده است. امروز تمرکز بر روی موسیقی نیست و موسیقی با فرایند لحظه‌ای همراه شده است. اصل بر این است که وقتی پرده‌ای بر ساز اضافه می‌شود صدای ساز تغییر کند و ممکن است مخاطب آن را نپسندد.

فریبرز رستمی، پژوهشگر موسیقی نواحی گفت: بن‌مایه رپرتوار در موسیقی اقوام ایرانی آواز است، اما بعضی سازها هستند که اجازه نمی‌دهند انسان آواز بخواند، این سازها منشا کلامی دارند؛ در سازهایی مثل نی و کرنای گیلان این ویژگی دیده می‌شود. این سازها در دوره شاه طهماسب صفوی و شاهان امیرکیایی گیلان کاربرد داشته‌اند و پس از این دوران با تغییرات صورت گرفته کرنانوازی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) اجرا می‌شده است؛ هنوز هم چاووشی‌خوانی همراه با کرنانوازی در شمال ایران رایج است.

وی با اشاره به تغییر حجم سازها در طول زمان اظهار کرد: بخش عمده کوچک بودن ساز به تکنیک سازسازی و نیاز زمانه برمی‌گردد. تا ۱۴۰ سال پیش ساز شکل امروزی نبوده و در سازها از دل، روده و نخ ابریشم استفاده می‌کردند.

رستمی افزود: بازماندگاری سنت تغییر است و اگر تغییر نباشد به یک مقوله موزه‌ای تبدیل می‌شود؛ این امر جزو سرشت سنت موسیقی است و باید از این تغییر استقبال کرد. بعد از مشروطه فکر کردیم اگر غربی شویم خیلی خوب است؛ شیفتگی ما به غرب باعث شد که گذشته خودمان را نبینیم و تاریخ تحلیلی موسیقی نداشته باشیم. امروز داشتن تاریخ تحلیلی موسیقی برای ما یک ضرورت است و اگر این مهم را داشته باشیم شیفته شهر نمی‌شویم.

در بخش دیگر جشنواره که از ساعت ۱۷ در سالن اجتماعات اتاق بازرگانی برگزار شد از قلعه گنج گروه شهرام میرزایی، از کرمانشاه سید تیمور مهرابی، از یاسوج حسین‌خان احمدی، از ایلام گروه سیمره، از تربت‌جام گروه ژنده‌پیل، از سیرجان اسماعیل یکتاپرست، از میرجاوه گروه ندای تفتان، از شیروان مهدی فروزان‌مهر، از آمل پویا محسنی، از ایرانشهر گروه بامری، از ایلام علی دوست فلاحتی، از کرمانشاه گروه ئاما و از تربت‌جام سرو خراسان روی صحنه رفتند.

بخش اجراهای عمومی با استقبال ویژه مردم رو به رو شد و افراد زیادی از ساعت‌ها قبل منتظر آغاز برنامه‌هایی بودند که به موسیقی شاد می‌پرداخت.

از ساعت ۲۰:۳۰ تا ۲۳ اجراهای عمومی در فضای باز پارک مادر کرمان به صحنه رفتند. در این قسمت سنندج با سیدبهاءالدین حسینی، سیرجان با گروه اسماعیل یکتاپرست، کرمانشاه با گروه آوای گوران و ئاما، شیروان با حسین ولی‌نژاد، گنبد کاووس با گروه صبوحی، تایباد با گروه صبا، زاهدان با گروه شروندی، منوجان با گروه توکلی و اردبیل با داغلین به اجرای متفاوتی از موسیقی اقوام پرداختند.

مراسم اختتامیه یازدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به دبیری احمد صدری در میدان خواجوی کرمانی، ابتدای خیابان سرباز، نبش خیابان سلمان فارسی ساعت هشت و سی دقیقه شب برگزار می‌شود.