جهانگیر نصری اشرفی، پژوهشگر موسیقی با اشاره به برگزاری ۱۷ دوره جشنواره موسیقی نواحی گفت: این رویداد تا حد زیادی در معرفی هنرمندان و ترویج فرهنگ موسیقی ایران مؤثر بوده است، اما ضعف‌های ساختاری، کمبود پشتوانه‌ی پژوهشی و نبود برنامه‌ریزی موضوع‌محور باعث شد این جشنواره‌ها نتوانند در حد انتظار ظرفیت‌های خود را محقق کنند.

جهانگیر نصری اشرفی پژوهشگر موسیقی در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی انجمن موسیقی ایران درباره اهمیت و نقش جشنواره موسیقی نواحی در معرفی هنرمندان و فرهنگ موسیقی کشور گفت: جشنواره نواحی در این ۱۷ دوره به دیده‌شدن و فهم موسیقی قومی کمک کرده اما باید بپرسیم جشنواره‌های مذکور چه نقشی در معرفی و شناخت شاخه‌های گوناگون از فرهنگ موسیقی کشورمان داشته و آیا این نقش مؤثر بوده یا نه؟ چنانچه از این زاویه نگاه کنیم، جشنواره‌های موسیقی نواحی تا حد راضی‌کننده‌ای موفق بوده‌اند. البته این موضوع بستگی داشته به اینکه مدیران و دبیران هر جشنواره تا چه حد برای جشنواره‌ها اهمیت قائل بودند و محققان تا چه اندازه در انتخاب هنرمندان نقش مسئولانه داشتند و آیا اینکه آنان از حیث طبقه‌بندی‌ها و ماهیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تاریخی به این موسیقی اشراف داشتند یا خیر.

وی ادامه داد: این‌ها برخی نکات مهمی است که می‌تواند به جشنواره‌ها عمق ببخشد. در عین‌حال گمان می کنم که ما باید هرساله پس از اجرای جشنواره یک نشست نقد و بررسی برگزار کنیم تا محققان و هنرمندان توانمند و باسابقه نسبت به دستاوردها و رویدادهای جشنواره‌ی قبلی بحث و بررسی کنند. این روال می‌تواند به جمع‌بندی و ارتقای کیفیت جشنواره‌های بعدی کمک کند. در مقام داوری باید بگویم در کل، این ۱۷ دوره‌ی جشنواره تا حدودی قابل‌قبول بوده و تأثیرات کلی و مثبت داشته است، اما باید گفت همه‌ی این موضوعات نسبی است و نمی‌توان تنها با یک پاسخ قطعی بله یا خیر جشنواره‌ها را قضاوت یا نقد کرد.

این پژوهشگر اظهار داشت: در دوره‌ای که آقای مرادخانی مسئولیت مدیریت موسیقی را برعهده داشتند، این بحث مطرح شد که جشنواره‌ها یا باید موضوعی شوند یا براساس نوع ساختارها و رپرتوارها تفکیک شده و مورد توجه قرار گیرند. بحث بر این بود مثلاً در یک سال جشنواره را به موسیقی مربوط به داستان و داستان‌پردازی در اقوام ایرانی اختصاص داد و در سال‌های دیگر با موضوعات دیگری همچون آیین‌ها، حکمت قومی و دیدگاه‌های آیینی ـ مذهبی در موسیقی نواحی ایران برگزار شود و چنین مباحث متنوعی را محور جشنواره قرار داد. طبیعی است این ظرفیت‌های متفاوت می‌تواند به جشنواره عمق و هویت بیشتری بدهد. بنابراین، باتوجه به ظرفیت‌های غنی موسیقی اقوام چه از حیث مضامین و مفاهیم درونی و چه از حیث موسیقیایی، دبیر و مسئولین جشنواره می‌توانند هرساله موضوع خاصی را برای جشنواره مشخص کرده و سپس منطبق با اهداف جشنواره یک تیم تحقیقی و آگاه را جهت انتخاب هنرمندان به نواحی مختلف اعزام کنند.

نصراشرفی تصریح کرد: به‌طور نمونه براساس موضوعاتی چون شاهنامه‌خوانی، تاریخ‌خوانی، حماسه‌پردازی، تغزل و ترانه، انواع موسیقی‌های آیینی، حکمی و مذهبی یا رپرتوارهای مخصوص جشن و سرور و برمبنای توانایی و دانش هنرمندان به دعوت از آنان مبادرت کنند. یا اینکه تمرکز بر مسئله‌ی رپرتوارهای موسیقی سازی، آوازی و … سرفصل و اساس سالانه‌ی جشنواره‌های موسیقی نواحی قرار گیرد تا بتوان هم انواع رپرتوارهای ویژه‌ی این گونه‌ها را در معرض قضاوت مخاطبان قرار داد و هم اندوخته‌های فرهنگی و اجتماعی موسیقی اقوام ایرانی را شناساند. بدیهی است این کار می‌تواند در یک روند چندساله به شکل‌گیری اندوخته و آرشیوی طبقه‌بندی ‌شده و گرانبها منتج شود. حال اینکه دیده می‌شود به‌دلیل عدم آشنایی کافی شماری از مسئولان، دبیران و دستیاران جشنواره در برخی سال‌ها گزینش و انتخاب هنرمندان بدون ارزیابی حضوری و تلفنی انجام می‌شود که این مسئله موجب تکرار و یکنواختی جشنواره‌ها شده و به‌طور طبیعی از اعتبار آن می‌کاهد.

اوکه دبیری هفتمین جشنواره موسیقی نواحی را برعهده داشته در ادامه افزود: ما در کشورمان تاریخ اجتماعی مکتوب و درخوری نداریم؛ حال اینکه موسیقی قومی بخشی از تاریخ اجتماعی ماست و همه‌ی آن چیزهایی که بخشی از فرهنگ تاریخی و زیباشناسی قومی و ملی ما را تشکیل داده، در موسیقی اقوام ایرانی بازتاب دارد. بنابراین باید مشخص شود ما در هر دوره از جشنواره چه می‌خواهیم. بدیهی است دست‌کم می‌توان ۲۰ تا ۳۰ موضوع پیشنهاد داد که برای چندین دوره از جشنواره‌ها قابل برنامه‌ریزی و اجرا باشد. این طبقه‌بندی و پیش‌تحقیق می‌تواند اجراهای هر جشنواره را متمایز و دقیق‌تر کند و میراثی ماندگار برای آیندگان برجای گذارد.

نصری اشرفی با اشاره به تجربه شخصی خود گفت: در جشن هفتم که بنده دبیر آن بودم، موضوع داستان‌پردازی و تاریخ‌خوانی در موسیقی نواحی ایران تمرکز اصلی جشنواره و انتخاب هنرمندان بود. بنابراین، نه ترانه‌خوانی، نه تنبورنوازی، نه سرنانوازی و یا دیگر ژانرهای مضمونی در جشنواره دخالت داده نشد.

او در پایان خاطرنشان کرد: اگر جشنواره موسیقی نواحی با رویکرد موضوع‌محور و پشتوانه پژوهشی برگزار شود، نه تنها به معرفی هنرمندان کمک خواهد کرد، بلکه لااقل بخش پراهمیتی از تاریخ فرهنگی و اجتماعی ایران از این طریق حفظ و ماندگار خواهد شد.

گفتگو:مینا آتشی