هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی گفت:جشنواره موسیقی نواحی طی سال‌ها از مسیر اصالت خود دور شده است و به نظر من تدوین اساسنامه‌ای مشخص و اجرای جشنواره به‌صورت منطقه‌ای، توجه به خاندان‌های موسیقایی و نوآوری بانوان از ضرورت‌های آینده این جشنواره است.

هوشنگ جاوید، پژوهشگر و کارشناس موسیقی نواحی، در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی انجمن موسیقی ایران درباره بایدها و نبایدها شیوه برگزاری جشنواره موسیقی نواحی طی  دوره گذشته گفت:این رویداد طی ۱۷ دوره گذشته از اهداف اصلی خود فاصله گرفته و به‌جای حفظ و اشاعه اصالت‌ها، به سمت اجراهای گروهی غیرمتعارف و دور از ریشه‌های واقعی موسیقی مناطق ایران حرکت کرده است.

وی لزوم تدوین اساسنامه‌ای مشخص و اجرای جشنواره به‌صورت منطقه‌ای، توجه به خاندان‌های موسیقایی و نوآوری بانوان را از ضرورت‌های آینده این جشنواره دانست و ادامه داد:متاسفانه جشنواره موسیقی نواحی طی سال‌ها از مسیر اصالت خود دور شده است. اصل و اساس موسیقی نواحی یک تا سه‌نفره بوده و در برخی موارد چهار نفره؛ مثلاً یک خواننده که خود نیز نوازنده بوده، همراه با دهل و سرنا اجرا می‌کرده است. اما در جشنواره‌های اخیر، گروه‌های هفت تا هشت نفره روی صحنه می‌آیند و هارمونی‌هایی ارائه می‌دهند که برگرفته از موسیقی غربی است. موسیقی نواحی با آن تعریف نمی‌تواند کار کند و این ترکیب‌ها صرفاً پوسته‌ای از آواهای محلی را در قالب گروهی عرضه می‌کنند. نتیجه این روند افول سال‌به‌سال این هنر بوده است. رسانه ملی هم کمتر به سمت موسیقی اصیل نواحی رفته و این مسئله خود ضربه بزرگی وارد کرده است.

*طرح هوشنگ جاوید برای تغییر ساختار جشنواره موسیقی نواحی

وی درباره طرح پیشنهادی خود برای تغییر ساختار جشنواره توضیح داد:سال گذشته طرحی نوشتم چون معتقد بودم جشنواره موسیقی نواحی اساسنامه جدی ندارد. بر اساس این طرح، جشنواره باید به‌صورت پنج منطقه‌ای برگزار شود و منتخبین هر منطقه مستقیماً به جشنواره موسیقی فجر راه پیدا کنند. به این ترتیب هم؛ ارتقای موسیقی صورت می‌گیرد و هم داوری‌ها دقیق‌تر خواهد بود، چرا که داوران هر منطقه به نغمات و سنت‌های بومی خود آشناترند. برای مثال، در جنوب ایران، پیشکسوتان منطقه بهتر از هر کس دیگری می‌توانند کیفیت آثار محلی را قضاوت کنند.

جاوید ادامه داد: مشکل دیگر جشنواره موسیقی نواحی این است که بسیاری از هنرمندان نواحی به دلیل محدودیت بودجه و انتخاب‌های محدود، پشت صف می‌مانند. وقتی بودجه مشخص است، تعداد محدودی انتخاب می‌شوند و حق بسیاری ضایع می‌شود. من در طرح خود به وزارت ارشاد پیشنهاد کردم که هر منطقه ظرفیت پذیرش جشنواره‌ای را بر عهده بگیرد؛ مثلاً اهواز یا بوشهر در جنوب، سنندج یا کرمانشاه در غرب. در این صورت هنرمندان بیشتری امکان حضور پیدا می‌کنند و فشارهای پشت صحنه مثل اسکان، پذیرایی و رفت‌وآمد بهتر مدیریت خواهد شد.

*به خاندان‌های موسیقایی توجه شود

این پژوهشگر موسیقی در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت خاندان‌های موسیقایی اشاره کرد و گفت:

یکی از ضعف‌های جشنواره موسیقی نواحی این است که توجه کافی به خاندان‌های اجراکننده نشده است. برای مثال، حاج قربان سلیمانی فرزندان و نوادگانی دارد یا خاندان یگانه و خاندان‌های بختیاری که هنوز فعالند اما کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. حتی وقتی فرزند محمود جهان فوت کرد، کمتر کسی می‌دانست او پسری دارد که فعال است. جشنواره باید ابتدا به خاندان‌ها و پیشکسوتان توجه کند، سپس به فراخوان عمومی برسد. این موضوع بسیار مهم است، زیرا بسیاری از هنرمندان به دلیل همین بی‌توجهی دلسرد شده‌اند و می‌گویند حضور در جشنواره فایده‌ای ندارد.

*جایگاه ویژه برای بانوان در جشنواره نواحی درنظر گرفته شود

جاوید درباره نقش بانوان در موسیقی نواحی نیز گفت: بعد از انقلاب، مخصوصاً در دو دهه اخیر، حضور بانوان در نوازندگی و اجراهای جشنواره جدی‌تر شد. من در سال‌های ۷۹، ۸۰ و ۸۱ سه جشنواره موسیقی زنان نواحی را در حوزه هنری برگزار کردم که بسیار مورد استقبال قرار گرفت، اما ادامه نیافت. در طرحی که نوشتم، جایگاه ویژه‌ای برای بانوان در نظر گرفتم تا در صورت به حد نصاب رسیدن، اجرای ویژه بانوان به‌صورت جداگانه برگزار شود. این مسئله اهمیت دارد، اما باید توجه کنیم که بانوان صرفاً تکرار کارهایی مثل اجراهای سیما بینا نباشند. تکرار آثار گذشته فقط یک نمایش است و نوآوری محسوب نمی‌شود. بانوان توانایی نوآوری دارند و باید به سمت ایده‌های تازه هدایت شوند.

او در ادامه تأکید کرد: نکته مهم در همه این مسائل انتخاب دبیر جشنواره است. دبیر باید جامع‌الاطراف باشد و به اولویت‌ها شناخت داشته باشد. از سوی دیگر وزارت ارشاد هم باید گوش شنوایی برای این مسائل داشته باشد. تاکنون جلسات و اتاق‌های فکر متعددی برگزار شده، اما به نتیجه نرسیده است، چون فکر اساسی و ریشه‌ای انجام نشده است.

جاوید در پایان گفت:۷۰ تا ۸۰ درصد موسیقی ایران را موسیقی نواحی تشکیل می‌دهد و فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد مربوط به موسیقی ردیف و دستگاهی است. با این حال، تاکنون نگاه جدی به موسیقی نواحی نشده است. امیدوارم روزی ساختار جشنواره تغییر کند و بر اساس اصالت و احترام به فرهنگ مناطق شکل بگیرد. تنها در این صورت است که موسیقی نواحی می‌تواند جایگاه واقعی خود را باز یابد. با شکل و شیوه فعلی، جشنواره موسیقی نواحی رسالت خود را انجام نمی‌دهد.

گفتگو:مینا آتشی