به مناسبت انتشار آلبوم «از تنهایی گریه مکن» گفتگویی کردیم با رئیس نظارت و ارزشیابی دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، جناب ابوالفضل صادقی‌نژاد، آهنگساز و نوازنده‌ی سنتور. ابوالفضل صادقی‌نژاد متولد ۱۳۳۵ شهرستان دامغان است. در دوران کودکی موسیقی را از مادر هنرمندش آموخت و از ۷ سالگی اجرای صحنه‌ای را آغاز و در زمان تحصیل سال‌های پی در پی به عنوان نوازنده‌ی برتر استان انتخاب شد.
شناخت بیشتر موسیقی را با اشتیاق زیادی نزد برادر بزرگ‌ترش، علی‌اکبر صادقی‌نژاد، و آقایان ابوطالب کردی، غلام‌رضا حاج‌محمدی و مرحوم رضایی دنبال کرد. در سال ۱۳۵۵ در هنرستان ملی موسیقی نزد استاد محمد اسماعیلی مدتی به تمرین تمبک پرداخت. از سال ۱۳۵۹ به بعد در برپایی برنامه‌های هنری استان و شهرستان مشارکت جدی داشت. آهنگ‌های متنوعی را برای اجرا در برنامه‌های صبح جمعه رادیو مرکز ساخت و در نهایت در سال ۱۳۶۹ بود که به گفته‌ی خودش با حضور در کلاس استاد مجید کیانی تحول بزرگی در زندگی هنری‌اش به‌وجود آمد. وی تلاش‌های مجدانه‌ای را در بسترسازی و معرفی موسیقی مناسب و اصولی به اهالی سمنان برعهده داشت.   وی مدت ۴ سال نیز رییس اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان دامغان بود و نیز به عنوان رییس نمونه در سطح استان و کشور در طول چهار سال ریاستش انتخاب شد. او در داخل و خارج کشور اجراهای صحنه‌ای داشته و با بزرگانی چون استاد احمد ابراهیمی، فاضل جمشیدی، سیدجلال‌الدین محمدیان، استاد رضوی‌سروستانی، استاد علی‌اکبر شکارچی و… اجرا داشته و دارای درجه‌ی یک هنری از شورای ارزشیابی هنرمندان کل کشور است. همچنین بیش از سه دهه سابقه‌ی تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آموزشگاه‌ها دارد و از سال ۷۹ عضو پیوسته‌ی مدرسین خانه‌ی موسیقی است.

چرا «از تنهایی گریه مکن»؟

ــ قبل از هر چیز شکرگزار خداوند مهربان و دعای پدر و مادری که همه‌ی وجودم بودند، به خاطر توفیقی که در خلق اثر به بنده عنایت فرمودند، هستم.

تنهایی حس و حال امروز آدم‌هاست. حس و حال ما انسان‌هایی که از هم دور افتاده‌ایم و «از تنهایی گریه مکن» درد مشترکی است که از حنجره‌ی صدای هنر فریاد می‌شود. تنهایی جزء جدانشدنی زندگی ما انسان‌هاست. غم‌نامه‌ترین لحظه‌ها حاصل تنهایی‌هاست. تنهایی از ازل با انسان بوده. از روزی که بخشی از روحِ خداوند در ما به امانت گذاشته شد. دوری درد شگفتی است؛ دوری از خود، دوری از دوست، دوری از معشوق، دوری از همسر و فرزند، … تنها کسی که در دوری‌ها و تنهایی‌ها همدم انسان است چشم اشک‌آلود اوست. به قول حضرت حافظ: غلام مردم چشمم که با سیاه دلی/ هزار قطره ببارد چو درد دل شمرم.

چطور این آلبوم شکل گرفت؟

ــ سال‌ها مشق ملودی در ردیف‌های موسیقی ایرانی و تمرین و دریافت‌های هنرمندانه در خلوت خود و با دوستان اهل ذوق منجر به شکل‌گیری آثاری شده بود که در قالب دو آلبوم «تو با هیچ قرصی هم به خواب نمی‌روی» با اشعار و صدای استاد محمدعلی بهمنی، از شاعران گران‌سنگ، و نیز آلبوم ریلکسیشن ایرانی با نام «کهکشان آرام» که زحمت تنظیم آن را جناب بابک رادمنش کشیدند به ساحت هنردوستان تقدیم شد.

«از تنهایی گریه مکن» حاصل سال‌ها نواختن و سوختن در تنهایی‌هاست؛ دریچه‌ای که رو به نگاهی روشن، به گریه و تنهایی گشوده بودم را در قالب این اثر با صدای ماندگار، صمیمی، مهربانانه و ماندگار سالار عقیلیِ نازنین پیشکش اهل هنر کردم. این را هم باید بگویم که یک ملودی خلق‌الساعه شکل نمی‌گیرد؛ یعنی حاصل تفکر و تعمل در پیامی است که آهنگساز در پی انتقال آن است؛ «از تنهایی گریه مکن» نیز از این قاعده مستثنی نیست.

چه تفاوتی با کارهای دیگر شما دارد؟

ــ تفاوت این اثر با آثار قبلی، جدا از تفاوت‌های فنی و تکنیکی، در استفاده از خواننده و کلام است. این اولین مجموعه از آثارم است که در آن از خواننده و کلام استفاده شده است. ملودی‌ها یک‌شبه خلق نشده‌اند. آنچه به سمع اهل هنر می‌رسد ماحصل سال‌ها تنهایی و ممارست و تمرین است.

در ضمن این نکته را هم باید عرض کنم معمولاً در تهیه‌ی یک اثر هنری به یک قطعه‌ی می‌پردازند و به بقیه‌ی قطعات اهمیتی نمی‌دهند، چه در ملودی و چه در شعر. تفاوت این آلبوم با اکثر آلبوم‌های دیگر این است که به تک‌تک قطعات توجه شده است.

چند سال پروسه‌ی آهنگسازی این قطعات طول کشید؟

ــ اندیشیدن، مکاشفه‌هایی در پی داشت که قراردادن آن در قالب ملودی و ساخت قطعات این مجموعه حدود دو سال زمان برد و پروسه‌ی ضبط نیز بیش از یک سال و نیم طول کشید.

البته این آلبوم سال ۹۳ آماده‌ی انتشار بود، اما به خاطر مسائلی شرایط انتشار مهیا نشد. از خرداد سال گذشته تغییراتی در دفتر موسیقی به وجود آمد و جناب فرزاد طالبی به عنوان مدیرکل دفتر موسیقی شرایط را به گونه‌ای برایم مهیا ساخت که توانستم این اثر را منتشر کنم. باید بگویم که حمایت‌ها و پیگیری‌های او قابل تقدیر است. همراهی خوبی در دفتر موسیقی وجود دارد و می‌خواهم قدردان تمام همدلانم در این دفتر باشم.

خود آلبوم هم تغییری کرد؟

ــ در این مدت سعی کردم با گوش دادن به کار نقص‌های جزیی آن را برطرف کنم تا اثری کم‌نقص‌تر به دست مخاطبین برسد.

ریشه‌ی سوزِ نهفته در این اثر کجاست؟

ــ این سوز و گداز گفته‌شده به زبان ملودی نه‌تنها حاصل تجربه‌ی تنهایی‌های من است بلکه میراثی از واگویه‌های زنده‌یاد مادرم، زهرا صادقی‌نژاد، است که مرا با موسیقی آشنا کرد. وی گنجینه‌ای از آواها و نواهای ماندگار موسیقی این مرز و بوم کهن بودند و خودشان سنتور و تمبک و دف می‌نواختند اما فعالیت اجتماعی نداشتند. همان‌طور که در خانه‌ی موسیقی گفتم، این اثر را که امانت‌دار او می‌دانم به روح بلندش و تنها همراه تنهایی‌ها و خلوت‌نشینی‌هایم، همسر نازنینم، بانو عفت جنت‌طلب، تقدیم می‌کنم.

دلیل انتخاب اشعار محمدرضا یار چه بود؟

ــ سال‌ها تدریس در مراکز دانشگاهی و علمی به هنرجویان بیانگر علاقمندی من به انتقال تجربیات به نسل جدید بود و استفاده از اشعار این شاعر جوان حاکی از علاقه‌ی من در استفاده از جوان‌ها و توانمندی‌های آنهاست. استفاده از اشعار محمدرضا یار نتیجه‌ی این تجربه بود. وی از شاعران خوش‌ذوق و گمنام هم‌استانی و از دوستان فرزندم ایوب است. احساسم نسبت به این انتخاب این است که خداوند مرا مأمور کرد تا این شاعر بااحساس و خوش‌قریحه را به جامعه‌ی موسیقی معرفی کنم، به قول حضرت مولانا که فرموده‌اند، ما برای وصل کردن آمدیم/ نی برای فصل کردن آمدیم، اینجانب عامل وصل ایشان به دنیای موسیقی شدم.

معیار شما برای انتخاب سالار عقیلی چه بود؟

ــ از آنجایی که در نوجوانی با جنس و صدای استاد نادر گلچین بیشتر آشنا بودم و صدای سالار عقیلی بیشترین نزدیکی را به ایشان داشت تصمیم به این انتخاب گرفتم. تمامی قطعات این مجموعه با توجه به ظرفیت‌های صوتی و تکنیکی ایشان ساخته و پرداخته شده است. به همین خاطر با توجه به صدای جاودانه، ماندگار و بی‌مانند استاد نادر گلچین و شباهت‌های حسی، انتخاب موضوعی، و تحریر‌های مخملین سالار عقیلی با ایشان وی انتخاب نهایی من برای خواندن این اثر شد. این را هم باید بگویم که من هر وقت به این اثر گوش می‌دهم بی‌اختیار گریه می‌کنم، برای آقای عقیلی هم همین‌طور است.

سالار عقیلی جای خود را به عنوان یک تصنیف‌خوان خوب تثبیت کرده است.

ــ مردم بیشتر تصنیف‌های ایشان را گوش کرده‌اند اما توانمندی‌های وی در آواز مثال‌زدنی است. با توانمندی‌هایی که از سالار عقیلی در نشست‌های خصوصی دیده‌ام به نظر می‌آید هنوز جامعه‌ی هنری توانمندی ایشان را در این بخش ندیده است.

از پروسه‌ی کار و انتخاب غلام‌رضا صادقی برای تنظیم این اثر بگویید.

با توجه به مذاکرات اولیه‌ای که با چند تن از تنظیم‌کنندگان آثار موسیقایی داشتم با عنایت به شناخت عمیق حسی‌ای که با ایشان در جریان مذاکرات اولیه به‌وجود آمد و شناختن حس والا و دو مزه‌ی سنتی و نوینِ این جوان هنرمند و وفاداری او به ردیف‌های موسیقی سنتی و حفظ شاکله‌ی اصلی ملودی‌های این اثر، که خواسته‌ی قلبی اینجانب نیز هست، پروسه‌ی تنظیم آلبوم را به ایشان سپردم. ایشان برای ایجاد ارتباط با ذائقه‌ی نسل جوان تنظیمی زیبا و قابل توجه ارائه کردند که مورد تحسین من و خواننده‌ی اثر قرار گرفت.

ممنون از وقتی که برای این مصاحبه گذاشتید. سخن آخر؟

ــ شایسته است از همدلانی که عامل به‌وجود آوردن این اثر هستند تقدیر و تشکر کنم:

استاد مجید کیانی، دو دهه صبورانه مرا به محضر خویش پذیرا بودند و صبوری و وفاداری به ردیف‌های موسیقی ایرانی را به من آموختند.

استاد حسین معلم دامغانی، نه‌تنها مهربانی، صداقت و امانت‌داری فرهنگی‌هنری را از محضر ایشان هدیه گرفتم که همچون چراغِ راه روشنگر مسیر زندگی‌ام گردیدند و انسان‌بودن را به من آموختند.

بانو زهرا معلم، انسانی شریفه، فهیمه و آشنا به شعر و ادبیات فارسی که حامی هنر و هنرمند هستند و در انتخاب بعضی از اشعار این اثر از محضر شریف‌شان رهنمودهای لازم را دریافت کردم.

آقای محمدباقر معلم، رئیس مرکز موسیقی صدا و سیما. دکتر ناصر منصوری، مهندس جاوید شهریاری، دکتر رضا بانی، و حاج ابوالفضل حسن‌بیکی که در انتشار این آلبوم.

استاد داود گنجه‌ای، که در ارائه‌ی آثار به علاقمندان تأثیر بسزایی داشتند.

آقای ایوب صادقی‌نژاد، کسی که همه‌ی آثارم را گردآوری کرده، نه به عنوان فرزندم که به عنوان مدیرعامل مؤسسه‌ی صدای هنر، به‌حق مدیون زحماتش هستم؛ به دلیل احساس مسئولیت‌شان در قبال تولید آثاری ارزشمند.

از خانه‌ی موسیقی به‌ویژه جناب حمید عاطفی که در رونمایی آلبوم نهایت همراهی و همکاری را داشت.

و در پایان نه برای من و نه برای سالار عقیلی که برای هر هنرمند و فعال هنری دیگری هیچ موفقیتی حاصل نمی‌شود مگر به دعای پدر و مادر، و هیچ دعای خیر پدر و مادری تأثیرگذار نمی‌شود مگر با دیدن حرمت و وفاداری فرزند به والدین خود و بهره‌مندی از مهر مادری. مادر یگانه‌ای است که مهرش بی‌منتهاست و دعای خیرش باعث موفقیت‌های همه‌ی انسان‌های وفادار به مهر مادری است، دعای خیر مادر بدرقه‌ی راه‌تان باد و وفاداری شما به مادر جاودانه باد. با توفیق الهی.