آروین صداقت کیش کیوریتور برنامه اجرای موسیقی در موزه هنرهای معاصر تهران از اجرای آثار موسیقی ایرانی کمتر شنیده شده و نیز آثاری از آهنگسازان غیرایرانی با برداشت ایرانی در برنامه آتی «موزیک تک » خبر داد .
آروین صداقتکیش موزیسین و منتقد موسیقی که کیوریتور برنامه اجرای موسیقی در موزه هنرهای معاصر تهران را برعهده دارد، درباره اجرای پیشرو در موزه هنرهای معاصر تهران گفت: از مدتی قبل، علیرضا دبیری نژاد مدیر موزه هنرهای معاصر جلساتی را با تعدادی از موسیقیدانان برگزار کردند و هدف ایشان این بود که در موزه، فعالیتها صرفاً به هنرهای تجسمی محدود نشود و زمینه برای سایر فعالیتهای هنری نیز فراهم شود. در آن مقطع، رایزنیهایی انجام شد تا برنامههایی تحت عنوان «موزیک تِک» تدارک دیده شود. در این فرآیند، تعدادی از همکاران و دوستان نیز مشارکت داشتند.
وی افزود: نتیجه نهایی این شد که زمانهایی که امکان برگزاری برنامه در موزه وجود دارد، به موسیقیدانان اعلام شود. همچنین یک سازوکار داخلی با عنوان کانون موسیقی موزهی هنرهای معاصر نیز در نظر گرفته شد که من بهطور دقیق در جریان جزئیات آن نیستم.
صداقتکیش ادامه داد: در زمانهایی که موزه درگیر برگزاری نمایشگاههای تجسمی نیست، مجموعهای از برنامههای موسیقی در نظر گرفته میشود. تاکنون این برنامهها به این شکل برگزار شده که هر بار یک مجموعه یا یک یا چند نفر بهعنوان «کیوریتور» انتخاب میشوند و آن افراد برنامهای را برای تمامی گالریهای خالی موزه طراحی و اجرا میکنند. بازدیدکنندگان وارد موزه میشوند و برنامههای موسیقی را که در گالریهای مختلف طراحی شده و در زمانهای مشخص اجرا میشود، می بینند. معمولا زمانبندی برنامهها از طریق بروشورها یا پوسترها اطلاعرسانی میشود؛ برای مثال اعلام میشود که در گالری شماره یک، در ساعت مشخصی یک اجرا برگزار میشود و در گالری شماره دو اجرای دیگری در جریان است.
این منتقد موسیقی توضیح داد: مردم در حالی که آثار هنری را مشاهده میکنند، از میان این رویدادهای موسیقایی عبور میکنند؛ گاهی میایستند و بخشی از برنامهها را میبینند، گاهی یک یا دو اجرا را انتخاب میکنند و گاهی از کنار چند اجرا عبور میکنند.
وی بیان داشت: در سومین دوره از این برنامهها، یا همان «موزیک تِک ۳» از من دعوت شد که بهعنوان کیوریتور حضور داشته باشم. از آنجا که حدود سه سال است بهطور جدی مشغول رهبری ارکستر سازهای ایرانی هستم، تصمیم گرفتم از مجموعهای که با رهبری خودم فعالیت میکند بهعنوان المان مرکزی برنامه استفاده کنم و در کنار آن، برنامههای دیگری را نیز اضافه کنیم.
صداقتکیش گفت: عنوان برنامه «صدای ارکستر ایرانی» و محور اصلی آن سازهای ایرانی متمرکز است. درموزیک تِک اول، اجرای برنامه به گروه یارآوا سپرده شده بود و مهدی جلالی بهعنوان رهبر و سرپرست گروه یارآوا، کیوریتور بود. در اجرای دوم نیز این مسئولیت به بنیاد الف واگذار شد و نیما عطرکار روشن کیوریتور بود. در موزیک تک سوم، این برنامه با همکاری ارکستر سازهای ایرانی همیسا و ۹ گروه دیگر با کیوریتوری من اجرا خواهد شد.
وی در تشریح محتوای اجرای خود با اشاره به اینکه در دورههای قبل، موسیقی کلاسیک ایرانی کمتر شنیدهشده، اظهار کرد: در این دوره نگاه من معطوف به خود مسئله گروه و ارکستر سازهای ایرانی است. این مسئله بیش از صد سال در موسیقی ما قدمت دارد و من در انتخاب خودم سعی کردم در حد امکانات شکلهای مختلفی از گروه موسیقی ایرانی را به مخاطبان بشناسانم. بنابراین در این برنامه علاوه بر ارکستر همیسا که همراه من است، گروههای کوچکتری از سازهای ایرانی هم در برنامه شرکت دارند که نام آنها بعداً اعلام خواهد شد.
این مدرس موسیقی افزود:از طریق این اجراها قصد داریم بخشی از ظرفیتها و تواناییهایی را که گروههای موسیقی ایرانی و ارکستر موسیقی ایرانی میتوانند در موسیقی ایران ارائه دهند، نمایش دهیم و مروری بر آن داشته باشیم. در واقع، جنبههای مختلف اجرای آثار با گروه سازهای ایرانی اجرا خواهد شد.
صداقتکیش در پاسخ به این پرسش که آیا میتوان این اجراها را در قالب ارکستر مجلسی تعریف کرد، گفت: در موسیقی ایرانی مفهومی به نام ارکستر مجلسی، آنگونه که در موسیقی کلاسیک غربی یا ارکستر ملی وجود دارد، نداریم. بلکه مفهومی تحت عنوان «گروه موسیقی ایرانی» وجود دارد که ریشهی اصلی آن به فعالیتهای فرامرز پایور بازمیگردد. در این گروهها معمولاً از هر ساز یک یا حداکثر دو نوازنده حضور دارد؛ برای مثال یک سنتور، یک تنبک و گاهی بسته به موقعیت، تعداد سازها افزایش مییابد.
وی افزود: این مفهوم شکلهای مختلفی دارد. برای نمونه، اگر یک تار، یک عود، یک نی و یک تنبک کنار هم قرار بگیرند، یک گروه موسیقی ایرانی شکل میگیرد و اگر گروه کاملتری مانند آنچه با عنوان «گروه سازهای ملی» به سرپرستی فرامرز پایور در اوایل دهه پنجاه شکل گرفت، مدنظر باشد، باز هم در همین قالب تعریف میشود. بنابراین، ما در این برنامه شکلهای مختلف گروه موسیقی ایرانی را با دعوت از گروههای مختلف نمایش خواهیم داد.
این آهنگساز ادامه داد: در کنار این موضوع، بحث ارکستر سازهای ایرانی نیز مطرح است که در سالهای گذشته شکل گرفته است. ارکستر سازهای ایرانی معمولاً بزرگتر است و از هر ساز چند نوازنده دارد؛ بهعبارت دیگر، هر ساز یک سکشن مشخص دارد، برای مثال پنج تار یا سه سنتور.
تعداد این سازها بسته به نیاز قطعه، صدادهی و آنچه باید اجرا شود، متفاوت است. معمولاً این نوع ارکسترها دارای رهبر هستند. در مقابل، گروههای موسیقی ایرانی معمولاً رهبر به معنای کلاسیک ندارند و یکی از نوازندگان بهعنوان سرپرست گروه فعالیت میکند و خودش هم در گروه مینوازد. در این برنامه، هم به ارکستر سازهای ایرانی شرکت دارد و گروههای موسیقی ایرانی در ترکیبها و اندازههای گوناگون، تا جنبههای مختلف موسیقی جمعی و فعالیت گروهی در موسیقی ایرانی به نمایش گذاشته شود.
صداقتکیش درباره رپرتوار برنامهها گفت: گروههایی که قرار است در این برنامه شرکت کنند، هر کدام یک مجموعهای از قطعات را در نظر گرفتهاند که به زودی در زمان برنامه در بروشورها اعلام خواهد شد. فعلا همین قدر میشود اشاره کرد که مجموع رپرتوار این گروهها آثاری از گذشته تا امروز گروهنوازی در موسیقی ایران را در بر میگیرد. اما تا جایی که به ارکستر همیسا که با من همکاری میکند مربوط میشود، رپرتوار شامل برخی از قطعات مشهور موسیقی کلاسیک ایرانی و البته برخی قطعات کمتر شنیدهشده هستند. بعضی قطعاتی که اجرا خواهیم کرد توسط آهنگسازان غیرایرانی نوشته شدهاند، اما با سازهای ایرانی اجرا خواهند شد. این ارکستر دستکم دو قطعه از این آثار را اجرا خواهد کرد که آهنگسازان آنها ایرانی نیستند و خود آهنگسازان در توضیحات آثارشان اعلام کردهاند که قطعاتشان قابلیت اجرا با هر ترکیب سازی را دارد و ترکیب مشخصی از پیش برای آن تعیین نشده است. بنابراین ما حداقل از نظر رنگ صوتی برداشتی ایرانی از آن قطعهها به مخاطبها ارائه میکنیم.
وی در خصوص رده سنی گروههای دعوتشده اظهار کرد: در این اجراها از ردههای سنی مختلف حضور دارند. در ارکستری که با من همکاری میکند، اعضا عمدتاً جوان هستند، اما در گروههای دیگر ترکیبهای سنی متفاوتی وجود دارد و در واقع نگاه خاصی به سن افراد دعوتشده نداشتهایم.
صداقتکیش در پاسخ به پرسشی درباره همکاری با نسل زد و اینکه آیا این نسل میتواند جایگزین نسلهای پیشین و ستارههای موسیقی شود، گفت: در همین گروههایی که درباره آنها صحبت کردم، ممکن است افرادی همنسل خود من، افراد جوانتر و حتی بسیار جوانتر حضور داشته باشند. بنابراین پاسخ به این سؤال که آیا این برنامه میتواند جایگزینی برای آینده بسازد، منفی است. هدفش هم این نبوده است. البته نبوغ نسل جوان، نه لزوماً در این برنامه بلکه بهطور کلی، کاملاً مشهود است. من در فعالیتهای ارکستری خود با نوازندگان جوانی مواجه شدهام که اگر مسیر خود را به همین شکل ادامه دهند، در آینده به نوازندگان برجستهای تبدیل خواهند شد و بعضی از آنها حتی در همین حال حاضر نیز نوازندگان توانمندی هستند. آینده موسیقی ما، خواهناخواه، در دست همین نسل خواهد بود.
وی در پایان، درباره تعداد گروهها و افرادی که قرار است در این برنامه حضور داشته باشند، گفت: تعداد گروهها و ارکسترها تا این لحظه ۱۰ تاست اما ممکن است در یکی دو روز آینده تغییر اندکی در این برنامه صورت بگیرد و احتمالا گروهی افزوده شود. به علاوه ما تعدادی تکنوازی هم در محیطهای کوچکتر موزه در نظر گرفتهایم.
گفتگو:مینا آتشی