در نشست هم‌اندیشی جشنواره موسیقی نواحی ایران مطرح شد: آیین‌نامه جشنواره موسیقی نواحی تدوین و شیوه برگزاری مشخص و زمانبندی جشنواره را برای سال آینده تعیین می کنیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی موسیقی ایران، نشست هم‌اندیشی جشنواره موسیقی نواحی ایران روز پنجشنبه اول آبان ۱۴۰۴ با حضور بابک رضایی(مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، اسحاق شکری(مدیرعامل انجمن موسیقی ایران)، حمیدرضا اردلان، ایرج نعیمایی، هوشنگ جاوید، اردشیر صالح‌پور، محسن شریفیان، صادق چراغی، دامون شش بلوکی، تارا الله وردی، پیمان بزرگنیا، ایمران حیدری، علی ثابت‌نیا، کیوان فرزین، علی مغازه‌ای، آرش امینی، مجتبی خان قیطاقی، عبدالرضا مجدی، و حسن بوشهریان در طبقه پنجم دفتر موسیقی برگزار شد.
این در حالی بود که احمد صدری، ناصح بهرام بیگی، عزیز تنها، فواد توحیدی و مهدی احمدی نیز از طریق ارتباط تصویری در این نشست شرکت کرده بودند.
در این نشست که از ساعت ۱۰ تا ۱۶ به طول انجامید هر یک از حاضران به تشریح نظرات خود درباره ماهیت و ضرورت‌های وجودی جشنواره، شیوه برگزاری، مشکلات جشنواره، نحوه تعامل مسئولان جشنواره با هنرمندان و آینده جشنواره موسیقی نواحی پرداختند و پیشنهادات خود را برای اصلاح این جشنواره ارائه دادند.
در ابتدای این نشست، بابک رضایی با تشکر از حضور اساتید و هنرمندان گفت: موسیقی نواحی هویت و ریشه فرهنگی ایران‌زمین را تشکیل می‌دهد. اساساً موسیقی به عنوان یکی از مهم‌ترین ستون‌های تمدن بشری و انسانی، نقش بی‌بدیلی در فرهنگ‌سازی دارد و در کشور ما، ریشه‌های عمیق فرهنگی در موسیقی نواحی قابل اتکاست، اما شاید در این سال‌ها آن‌گونه که بایسته و شایسته بوده به آن توجه نشده است.
وی با اشاره به سابقه خود در انجمن موسیقی ایران افزود: من توفیق این را داشتم که در دوره‌ای که در مدیریت موسیقی حضور پیدا کردم ـ در دهه هشتاد ـ انجمن موسیقی ایران به نوعی مهد توجه به موسیقی نواحی بود. از زحماتی که جناب آقای نعیمایی در آن ادوار کشیدند و می‌دانم با چه تلاشی دوستان را در حوزه موسیقی نواحی گرد هم آوردند، حمایت و کمک کردند و اتفاقات خوب و بی‌نظیری را رقم زدند، قدردانم. حضور من در مدیریت موسیقی با شاکله اتفاقات موسیقی نواحی همراه بوده و برای من افتخار بزرگی است که به این حوزه احساس دین و تعلق می‌کنم.
*نیاز به بازنگری در هفده دوره جشنواره موسیقی نواحی
رضایی ادامه داد: در این دوره هم که توفیق شد در دفتر موسیقی خدمت دوستان باشیم، جالب است که شروع فعالیت ما مصادف شد با برگزاری هفدهمین دوره جشنواره موسیقی نواحی که با تغییراتی در بندرعباس برگزار شد. شب اول اجرا که گذشت، متأسفانه واقعه تأسف‌انگیز اسکله شهید رجایی اتفاق افتاد و اجرای روزهای بعد را از دست دادیم. از همان زمان احساس کردم که برای برگزاری هجدهمین دوره جشنواره لازم است بازنگری در هفده دوره گذشته انجام دهیم و از نظرات و دیدگاه‌های دوستان استفاده کنیم تا بتوانیم هجدهمین دوره جشنواره را با گامی مستحکم‌تر و بلندتر برگزار کنیم و از تجربیات هفده دوره گذشته بهره‌مند شویم تا اتفاق بهتری رقم بخورد.
وی درباره برگزاری این نشست هم اندیشی بیان داشت: حدود پنج ماه مستمر برای برگزاری این نشست تلاش کردیم و خوشحالم که این جلسه دقیقاً روز بعد از تأسیس کانون موسیقی نواحی در خانه موسیقی شکل گرفت. دیشب در جمع هنرمندان موسیقی نواحی به عنوان آغاز فعالیت کانون موسیقی نواحی ایران در خانه موسیقی حضور داشتیم و معتقدم که نقش موسیقی نواحی در فرهنگ موسیقایی کشور چقدر جدی و مهم است و هنرمندان این حوزه چقدر می‌توانند در فضای کلی فرهنگی کشور تأثیرگذار باشند و من امیدوارم اتفاق‌های بهتری در حوزه موسیقی نواحی رقم بخورد.
* آیین نامه جشنواره موسیقی نواحی تدوین می‌شود
مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این نشست گفت: تا زمانی که در مسند مدیریت دفتر موسیقی ارشاد هستم، تمام‌قد در خدمت شما و دوستان هستم و هر کمکی که از ما برآید، در مسیر پویاتر و روزآمدتر شدن این مجموعه انجام خواهم داد.
وی افزود: دلم می‌خواهد دیدگاه‌ها و نظرات شما را در راستای بهبود هر چه بیشتر اتفاقات موسیقی نواحی کشور بشنوم و به عنوان یک خدمتگزار، شما منت بگذارید و ما را راهنمایی کنید تا بتوانیم ان‌شاءالله در این مسیر که توفیق خدمت پیدا کرده‌ایم، مؤثرتر کارها را پیش ببریم.
بابک رضایی در این نشست و پس از شنیدن دیدگاه صاحب‌نظران اظهار داشت: هنر نه تنها یک جهان‌بینی، بلکه یک دانشنامه شفاهی و آیینه تمام‌نمایی است برای نمایش هویت فرهنگی و ظرافت‌های روحی مردمانی که از دل و جان و باورمندانه با نقطه کانونی انسجام اقوام متنوع اما یکپارچه این سرزمین، یعنی ایران عزیز، پیوند خورده‌اند.
وی در ادامه به نکات مطرح شده در جلسه اشاره کرد و گفت: این نکات شامل فرصت دادن به یک هوای تازه، تعجیل نکردن در برگزاری، پرهیز از تکرار مداوم و تامل در این اتفاق بزرگ فرهنگی بود که اهمیت در ریشه‌های فرهنگ ما دارد. لازم است بازنگری کنیم، گردهمایی و دعوت از بزرگان را داشته باشیم و نظرات و نگاه‌ها را دوباره بشنویم. همچنین حتماً باید به سمت تدوین یک آیین‌نامه درجه یک حرکت کنیم. این بسیار مهم است. اگرچه در جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر آیین‌نامه‌ای وجود دارد، اما بازنگری لازم است و ما این بازنگری را آغاز کرده‌ایم و از فردا بحث کارگروه تدوین آیین‌نامه موسیقی نواحی را کلید خواهیم زد و پیگیری می‌کنیم.
رضایی با تأکید بر اهمیت تجربه و سرمایه‌گذاری در دوره‌های گذشته افزود: هفده دوره برگزاری این جشنواره و افرادی که با فراز و نشیب این اتفاقات همراه بوده‌اند. به عنوان شنونده حرفه‌ای موسیقی و علاقه‌مند به این حوزه، سال‌هایی که از موسیقی دور بودم، چه قبل از حضور در انجمن موسیقی و مدیریت موسیقی و چه بعد از آن، تمام این جریان‌ها را دنبال کردم و به آن اشراف دارم. امیدوارم مدیریت متزلزل فرهنگی این فرصت را به من بدهد که در زمانی که در این مسند هستم، همراهی و کمک شما را داشته باشم تا بتوانیم به اتفاق‌های بزرگ دست پیدا کنیم.
*آیین نامه جشنواره موسیقی نواحی تدوین می‌شود
بابک رضایی در ادامه این نشست گفت: با توجه به اینکه هفت ماه از سال گذشته و پنج ماه باقی‌مانده سال هم با برگزاری جشنواره موسیقی فجر،عملا فرصت برگزاری جشنواره نواحی از ما گرفته می‌شود .بنابراین ماحصل این جلسه برای برنامه‌ریزی جشنواره هجدهم در سال آینده لحاظ می‌شود.
رضایی ادامه داد: با توجه به دسته‌بندی‌ای که اتفاق افتاده، تدوین آیین‌نامه و استمرار جلسات لازم است تا همزمان بتوانیم طرح‌ها و ایده‌های بهتری ایجاد کنیم. البته با توجه به تعداد زیاد شرکت‌کنندگان، شاید سخت باشد . بنابراین می‌توانیم این را به عنوان مجمع عمومی در نظر بگیریم، و یک شورای سیاست‌گذاری از تعداد کوچکتری از افرادی که به ما نزدیک‌تر هستند، خصوصاً در تهران تشکیل دهیم و با آن‌ها برنامه‌ریزی کنیم.
وی تصریح کرد: این روند به ما امکان می‌دهد آیین‌نامه را تدوین کنیم، شیوه برگزاری را مشخص و زمانبندی جشنواره را برای سال آینده تعیین کنیم. همچنین ان‌شاءالله بتوانیم در بودجه سال آینده و اعتبارات وزارت ارشاد، این برنامه را پیش‌بینی کنیم و در کنار آن از اسپانسرها و سایر منابع مالی کمک بگیریم تا جشنواره هجدهم به شکل قوی و با کیفیت برگزار شود.
بابک رضایی در پایان گفت: موسیقی نواحی یک هنر نیست،یک جهان‌بینی، یک دانشنامه شفاهی و یک آیینه تمام‌نما برای نمایش دادت هویت فرهنگی و ظرافت‌های روحی مردمانی است که از دل و جان و باورمندانه، با نقطه کانونی انسجام اقوام متنوع اما یکپارچه این سرزمین، یعنی ایران عزیز پیوند خورده‌اند.
*ضرورت تعیین ترم زبانی برای موسیقی نواحی ایران
در ادامه این نشست حمیدرضا اردلان، پژوهشگر موسیقی نواحی با تأکید بر لزوم تبیین مبانی نظری و زبانی این حوزه گفت: خوشحالم که این جلسه با محوریت جشنواره موسیقی نواحی تشکیل شده است. در کشور ما، منافع مرتبط با تحولات فرهنگی و اجتماعی به‌طور فراگیر مورد توجه قرار نگرفته و این بدان معناست که هنوز جشنواره موسیقی نواحی از سوی برخی دست‌اندرکاران به‌عنوان موضوعی در راستای منافع ملی و فرهنگی تلقی نمی‌شود.
وی با انتقاد از تأثیر نگاه سیاسی و دولتی بر جریان‌های فرهنگی افزود: یکی از آسیب‌های رایج در کشورهایی مانند ما آن است که سیاست مسیر فرهنگ را تعیین می‌کند. بنابراین باید از خود بپرسیم که اکنون در این نشست چه می‌کنیم و نسبت ما با موضوع جشنواره موسیقی نواحی چیست؟ این ارتباط از مسیر زبان شکل می‌گیرد، چراکه زبان، مهم‌ترین وجه تمایز انسان با سایر موجودات است. انسان اگر از زبان محروم شود، از انسانیت جدا می‌افتد.
اردلان ادامه داد: اهمیت بحث در آن است که بتوانیم جایگاه و ماهیت موسیقی نواحی را درک کنیم. صرف برگزاری جشنواره بدون شناخت جوهره و هویت این موسیقی ممکن است حتی به آن آسیب بزند. زمانی که بشر دریافت زبانش در حال انحراف و تقلب است، شاعرانی چون حافظ تلاش کردند با دگرگونی واژگان، زبان را از انحطاط نجات دهند. حافظ با واژگان جدیدی چون میخانه، رند و معشوق، زبان را از تقلب بیرون آورد و به آن قداست بخشید.
اردلان افزود: در دوره جدید، زبان ما مفاهیم خود را از غرب وام می‌گیرد؛ برای مثال، تا پیش از دوره‌ای خاص و تاکید خانم مجد، اصطلاح «موسیقی فولکلور» رواج داشت و سپس واژه «موسیقی نواحی» جایگزین آن شد. در واقع پیش از هر چیز باید زبان و تعریف خود را از این حوزه اصلاح کنیم. جشنواره موسیقی نواحی باید مشخص کند که هدفش اشاعه، احیا یا روزآمدسازی این موسیقی است، چراکه هر یک از این اهداف معنایی متفاوت دارد.
به گفته حمیدرضا اردلان، اگر جشنواره فاقد تعریف روشن باشد، فعالیت‌های آن به شکل تصادفی و سلیقه‌ای پیش خواهد رفت و با تغییر مدیران، مسیرها دگرگون می‌شود. او پیشنهاد کرد کمیته‌ای فنی متشکل از افراد آشنا با زبان، عرفان و فلسفه تشکیل شود تا مفاهیم و چارچوب‌های زبانی جشنواره را تدوین کند.
این پژوهشگر با بیان اینکه بشر در جهان معاصر دچار گم‌گشتگی است، گفت: یکی از راه‌های بازگشت به خویشتن، توجه به تفاوت‌ها و تمایزهای فرهنگی است. موسیقی نواحی ایران در قیاس با موسیقی ردیف‌دستگاهی، موسیقی پاپ یا موسیقی کلاسیک غربی، مهم‌ترین عرصه تفاوت است و باید از این تفاوت صیانت کرد.
* لزوم حمایت جدی دولت از موسیقی نواحی
اردلان در ادامه با اشاره به سلطه موسیقی پاپ در جهان امروز گفت: موسیقی پاپ با تکیه بر سرمایه، رسانه و صنعت سرگرمی در جایگاه تثبیت‌شده‌ای قرار دارد. اما موسیقی نواحی و مقامی، آخرین سنگر معنای زبانی و فرهنگی ایران است. همان‌گونه که حافظ، زبان دوران خود را حفظ کرد، موسیقی نواحی نیز حامل زبان و معرفت دوره‌ای است که ایران صاحب تمدن‌های سترگ بوده است.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: واژه‌هایی مانند «فاخر» که امروزه برای توصیف موسیقی نواحی به کار می‌رود، بی‌پایه است. این موسیقی بر فخر نمی‌بالد، بلکه در ذات خود فقر و سادگی را تقدیس می‌کند. بنابراین باید زبان توصیف این حوزه را بازشناسی کرد. به باور من، موسیقی نواحی و مقامی کشور بازتاب «معرفت شنیداری» فرهنگ ایران است؛ همان معرفتی که در عرفان، ادبیات، نقاشی و آیین‌های کهن ایرانی وجود دارد.
این مدرس موسیقی افزود: شعر در زبان فارسی تلاش می‌کند زمان را متوقف کند و به فرازمان برسد؛ موسیقی نواحی نیز چنین ویژگی‌ای دارد و در برابر زوال زمان می‌ایستد. این موسیقی حامل حافظه فرهنگی و زبان اصیل ایران است و حتی در نوجوانان نسل جدید نیز رگه‌های ژنتیکی آن دیده می‌شود.
وی در پایان سخنانش با تأکید بر لزوم حمایت جدی دولت از موسیقی نواحی تصریح کرد: اگر دولت اعلام کرده که بودجه‌ای برای این حوزه تخصیص نمی‌دهد، چنین تصمیمی پذیرفتنی نیست. این جلسه نباید زیر بار چنین نگاهی برود. همان‌گونه که برای موسیقی پاپ سالن، بودجه و رسانه در اختیار گذاشته می‌شود، باید سرمایه اصلی فرهنگی کشور یعنی موسیقی نواحی نیز از حمایت برخوردار باشد. این نشست می‌تواند منجر به تدوین نامه‌ای رسمی شود که در آن بر ضرورت تأمین بودجه و امکانات لازم برای برگزاری شایسته جشنواره موسیقی نواحی تأکید شود.
بخش‌های دیگر این نشست در گزارش‌های بعدی قابل دسترس است.